часа́ць¹, чашу́, чэ́шаш, чэ́ша; чэ́шам, чэ́шаце, чэ́шуць; чашы́; часа́ны; незак.

1. каго-што. Распраўляць, расчэсваць грэбенем (валасы).

Ч. валасы.

Ч. дзіця.

2. што. Ачышчаць валакно (ільну, канапель), воўну і пад. ад рэштак кастрыцы пры дапамозе спецыяльных металічных шчотак, грэбеня або часальных машын.

Ч. воўну.

3. Хутка, энергічна рабіць што-н. (ісці, бегчы, танцаваць і пад.); бойка гаварыць (разм.).

Хлопец бойка чэша ўпрысядкі.

|| зак. пачаса́ць, -чашу́, -чэ́шаш, -чэ́ша; -чэ́шам, -чэ́шаце, -чэ́шуць; -чашы́; -часа́ны (да 3 знач.).

|| аднакр. часану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні; -ну́ты.

|| наз. часа́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. часа́льны, -ая, -ае (да 2 знач.; спец.).

Часальная машына.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ро́ўны, -ая, -ае.

1. Гладкі, прамы, які не мае ўзвышэнняў, патаўшчэнняў, выгібаў.

Роўная мясцовасць.

Дарога ідзе роўна (прысл.). Роўнае вудзільна.

2. Аднолькавы, надта падобны, такі ж (па велічыні, значэнні, якасці).

Роўныя сілы.

На роўных пачатках.

Быць роўным каму-н. Гаварыць як з роўным (наз.). Як роўныя (на роўных правах, падставах, у роўных адносінах).

3. Раўнамерны, спакойны.

Р. пульс.

Роўна (прысл.) дыхаць.

Р. голас.

4. Пастаянна аднолькавы і спакойны, ураўнаважаны.

Роўнае жыццё.

Р. характар.

5. Цалкам аднолькавы па велічыні.

Роўныя долі.

6. Які знаходзіцца на адной лініі з кім-, чым-н. (па вышыні, глыбіні і пад.).

Кукуруза вырасла роўная з чалавекам.

○

Роўны лік — лік круглымі лічбамі, без дробаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гавары́цца несов.

1. говори́ться, расска́зываться;

пра гэ́та гаво́рыцца ў арты́куле — об э́том говори́тся (расска́зывается) в статье́;

2. безл. (о наличии желания, настроения говорить) говори́ться;

яму́ сёння не́шта не ~ры́лася — ему́ сего́дня что́-то не говори́лось;

3. страд. произноси́ться; провозглаша́ться; см. гавары́ць 3;

◊ як гаво́рыцца — как говори́тся

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кары́сць ж., в разн. знач. по́льза; (материальная — ещё) вы́года, коры́сть;

прыне́сці к. радзі́ме — принести́ по́льзу ро́дине;

займе́ць к. — извле́чь по́льзу;

на к. — на по́льзу;

што яму́ за к. ад гэ́тага? — кака́я ему́ вы́года (коры́сть) от э́того?;

◊ гавары́ць на к. — (каго, чаго) говори́ть в по́льзу (кого, чего)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

до́лжно безл., в знач. сказ. трэ́ба, патрэ́бна; (необходимо) неабхо́дна; (полагается) нале́жыць;

рабо́тать, как до́лжно працава́ць як след (як нале́жыць);

говори́ть то, что до́лжно гавары́ць то́е, што трэ́ба (што неабхо́дна);

так не до́лжно поступа́ть так не́льга (нямо́жна, не трэ́ба) рабі́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ва́жность

1. (значительность) ва́жнасць, -ці ж.;

э́то де́ло вели́кой ва́жности гэ́та спра́ва вялі́кай ва́жнасці;

2. (горделивость) ва́жнасць, -ці ж.; (солидность) пава́жнасць, -ці ж.;

говори́ть с ва́жностью гавары́ць з ва́жнасцю (з пава́жнасцю);

◊

э́ка ва́жность така́я ва́жнасць;

велика́ ва́жность вялі́кая ва́жнасць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

любе́зность ж.

1. (свойство) ласка́васць, -ці ж., ве́тлівасць, -ці ж., прыя́знасць, -ці ж.;

2. (комплимент) кампліме́нт, -та м., мі́лая рэч;

говори́ть любе́зности гавары́ць кампліме́нты (мі́лыя рэ́чы);

3. (одолжение) ла́ска, -кі ж.; (услуга) паслу́га, -гі ж.;

оказа́ть любе́зность зрабі́ць ла́ску;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чего́​II

1. нареч., разг. чаго́; (почему) чаму́; (для чего) наво́шта, нашто́;

чего́ ты так до́лго е́здил чаго́ (чаму́) ты так до́ўга е́здзіў;

чего́ мне говори́ть непра́вду? наво́шта (нашто́) мне гавары́ць няпра́ўду?;

2. межд., прост. чаго́ там; чаго́ ле́пшага.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

shop​1 [ʃɒp] n.

1. магазі́н, кра́ма;

a shop window вітры́на;

a multiple shop; магазі́н з філія́ламі;

a residential shop кра́ма з жылы́м памяшка́ннем (для ўладальніка)

2. майстэ́рня, цэх (на заводзе);

a closed shop прадпрые́мства, яко́е прыма́е на пра́цу то́лькі чле́наў прафсаю́за

♦

set up shop распача́ць спра́ву;

talk shop гавары́ць пра службо́выя спра́вы (у гасцях)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Толк ’сэнс, значэнне, сутнасць’, ’кемнасць’, ’карысць’ (ТСБМ, Сцяшк., Вруб.), ’сэнс, лад, парадак’ (Касп., Бяльк., Федар. 4, Некр. і Байк.), ’карысць, сэнс’ (ТС, Сл. ПЗБ), ’розум, развага’ (Ян.): стары воўк знае толк (Пятк. 2; брасл., Рабк.), тоўк ’карысць, сэнс, парадак’ (Бяльк.; воран., Сл. ПЗБ), ’розум, сэнс’, таўко́вы ’разумны’ (Пятк. 2), ст.-бел. толкъ ’размова’ (XV ст., КГС). Укр. дыял. товк ’глузд, розум’, толк, то́лок ’тс’, рус. толк ’думка, развага, тлумачэнне’, польск. дыял. tołk ’розум, сэнс, логіка’, чэш. tolk ’сэнс, значэнне’; ст.-слав. тлъкъ ’перакладчык; тлумачэнне’, сюды ж талкаваць (гл.), параўн. укр. дыял. товкува́ти ’высвятляць, гаварыць’, рус. толкова́ть ’тлумачыць, даводзіць, гаварыць’, макед. толкува ’тлумачыць, разгадваць’, балг. тълку́вам ’тс’. З прасл. *tъlkъ ’думка, тлумачэнне’, узводзяць да і.-е. *tolk​u̯‑ казаць, выкладаць’. Роднаснае да ст.-ірл. ad‑tluch‑ ’дзякаваць’, to‑tluch‑ ’прасіць’ (ЕСУМ, 5, 587; Фасмер, 4, 71; Чарных, 2, 248). Адсутнасць пераходу л > ў у літаратурнай мове і некаторых гаворках тлумачаць пазнейшым (XVIII–XIX стст.) аднаўленнем л па ўзору рус. толк (Векслер, Гіст. 125).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)