Зрын ’зрок’ (лід., Сл. паўн.-зах.). Прыклад «зрын яго ні свеціць, ніскі на вочы» не даказвае тоеснасці значэння зрын — зрок. Утварэнне з таго ж кораня, але з нетыповым афармленнем (суфіксацыяй ‑inъ, ‑ynъ?); параўн. дрын, плын. Параўн. яшчэ зрынка́ты ’зіркаты’ (Сцяшк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
merely [ˈmɪəli] adv. то́лькі; про́ста;
This is merely the latest example of his cruelty. Гэта толькі апошні прыклад яго жорсткасці;
It’s not merely broken, it’s ruined. Гэта не проста па ламана, гэта канчаткова знішчана.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Mala herba cito crescit
Дрэнная трава хутка расце.
Плохая трава быстро растёт.
бел. Дрэнны прыклад заразлівы. Пустазелле расце нясеянае. Добрую траву людзі сеюць, а дрэнная сама расце. Дурняў не сеюць, а самі родзяцца.
рус. Худая трава скоро растёт. Сорная трава быстро растёт. Дураков не сеют, не жнут, а сами родятся.
фр. Mauvaise herbe est tôt venue (Плохая трава растёт быстро).
англ. Fools grow without watering (Дураки растут без поливки).
нем. Narren wachsen unbegossen (Дураки вырастают без поливки).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Ка ’кажа’ (Кліх, Рам., Сержп., Федар., 1, Янк. 1, Янк. 2, Сержп. Грам.). Паводле Карскага, 1, 267, ка < кажа, як мо < можа, у выніку рэдукцыі слова, якое часта ўжываецца ў апавядальнай мове. Параўн. іншы прыклад алеграформы казаць: балг. дыял. каам казу(в)ам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Калыма́га ’даўнейшая карэта з высока размешчаным кузавам’ (ТСБМ), ’калёсы’ (ТСБМ; карм., Мат. Гом.); як прыклад да адказу на пытанне «Павозка для агульных работ» прыводзіцца ў Інстр. I. Што датычыць лексемы ў ТСБМ, гэта відавочнае «слоўнікавае» запазычанне; адносна паходжання калымага ’калёсы’ гл. каламажка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
lead1 [li:d] n.
1. the lead першынство́;
be in the lead быць упе́радзе/на пе́ршым ме́сцы
2. (over, of) перава́га;
have a lead of several points over smb.ʼs rival мець перава́гу ў не́калькі ачко́ў над сваі́м сапе́рнікам
3. кіраўні́цтва; пры́клад; ініцыяты́ва;
give a lead to smb. дава́ць пры́клад каму́-н.;
take the lead браць, узя́ць (на сябе) кіраўні́цтва/ ініцыяты́ву;
follow smb.’s lead браць з каго́-н. пры́клад
4. след; ключ;
The police are looking for a lead. Паліцыя спрабуе выйсці на след.
5. гало́ўная ро́ля; гало́ўны выкана́ўца (у п’есе, фільме)
6. BrE павадо́к, шво́рка;
The dog was on the lead. Сабака быў на павадку.
7. BrE са́мае ва́жнае паведамле́нне (у газеце)
8. BrE, electr. про́вад
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
zaraźliwy
zaraźliw|y
1. заразны;
choroba ~а — заразная хвароба;
2. перан. заразлівы;
~y przykład — заразлівы прыклад
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Зю́зя (дзіцяч.) ’холад’ (Нас., Шат.; брэсц., Нар. лекс.), ’агонь’ (Сл. паўн.-зах., прыклад: «не ідзі, там зюзя» не пацвярджае значэнне). Рус. дыял. дзіцяч. зюзя ’холад’, укр. «змерз як зюзя»? Анаматапея ці аформленае пад дзіцячую фанетыку сцюжа. ’Агонь’ (калі так) — энантыясемічны перанос паводле функцыянальнай падобнасці.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кудзе́нь ’дзень’ (Сцяшк. Сл.). Ці не да *kъ‑dьnь? Параўн. такія выразы, як рус. к вечеру, польск. k wieczoru, н.-луж. ku dnju (ESSJ SG, 1, 102). Магчыма, форма кудзень рэальна не існуе. Параўн. адзіны прыклад: «Такийа ўжо куднʼи зрабʼилʼисʼа малыйа» (Сцяшк. Сл., 223).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
стаіцы́зм, ‑у, м.
1. Напрамак у антычнай філасофіі, які патрабаваў свядомага падпарадкавання чалавека пануючай у свеце неабходнасці і панавання чалавека пад страсцямі.
2. перан. Стойкасць, мужнасць у жыццёвых выпрабаваннях, здольнасць супрацьстаяць спакусам. Помнячы пра бацьку і прыносячы яму за ўсё зробленае для беларускай культуры шчырую падзяку, мы, аднак, бяром сабе за прыклад сына — яго [Максіма Багдановіча] любоў да Айчыны, служэнне ёй, яго непахіснасць і нязломны стаіцызм. «Маладосць».
[Ад назвы порціка Stoa ў Афінах, дзе вучыў філосаф Зянон.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)