сыча́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Разм. Сыцець. [Іван:] — Мяса ідзе на птушкаферму, а куры ад гэтага, знаеш, як сычаюць? Кулакоўскі. І ёсць жа прыказка такая: «Кляні ты пана — пан сычае!» Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
улюбёнец, ‑нца, м.
Той, каго асабліва любяць, цэняць; пястун, любімчык. Пан загадаў вяселле свайго ўлюбёнца адзначыць багатым і вясёлым банкетам. Машара. Хлопчык усцешыўся, пагладзіў вялікага адгадаванага ката, князевага ўлюбёнца. Гарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Гарлапа́н ’гарлапан’ (БРС, Бяльк.), гарлапа́ніць (БРС). Рус. горлопа́н ’тс’. Паводле Фасмера (1, 442, са спасылкай на Сабалеўскага, РФВ, 71, 443), складанае слова: горло + пан. Іначай Шанскі, 1, Г, 136: утварэнне суфіксам ‑ан ад *горлопа ’крыкун’ (< горло).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́льчык ’хлопчык’ (лудз., Сл. ПЗБ; ушац., Пан. дыс.), малчык (Растарг.), мальчы́шка ’хлапчук, хлопчык’ (в.-дзв., Сл. ПЗБ, Бяльк.), мальчы́шачка ’тс’ (Растарг.). З рус. мальчик, мальчишка. Параўн., аднак, ст.-серб.-харв. malьcikъ ’тс’ (у Дзечанскай дароўнай грамаце).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́рхлы ’наздраваты, порысты’: пурхлы хлеп, увесь у дзюрках (швянч., Сл. ПЗБ; Цых.), а таксама пра хваравітага, вялага, пухлага (ушач., Пан. дыс.); пу́рхны ’пухкі’ (Сл. ПЗБ) параўноўваецца з літ. purknus ’тс’ (там жа). Звязана з пу́рха (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дапе́рці, ‑пру, ‑прэш, ‑прэ; ‑пром, ‑праце; зак.
Разм.
1. Хутка даехаць, дабегчы куды‑н. Пан Адам ледзьве ўнёс ногі. Дапёр да самай Варшавы. Новікаў.
2. каго-што. Хутка даставіць куды‑н.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
спагада́нне, ‑я, н.
Тое, што і спагада. Пан не мае спагадання, Што трэба жыць з сям’ёй на свеце, Што ты, як рыба тая ў сеці, Не маеш волі, ні разгону. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́верыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., што.
Дасканала праверыць дакладнасць, акуратнасць чаго‑н. Выверыць рукапіс. Выверыць вагу перад узважваннем. □ Пан палкоўнік не мог цалкам аддацца сваім стратэгічным практыкаванням і выверыць свой план. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разбалява́цца, ‑лююся, ‑люешся, ‑люецца; зак.
Пачаўшы баляваць, захапіцца баляваннем, гулянкамі. Жаніцца ён наогул не хацеў, і яшчэ больш не хацеў пасля смерці павялічваць багацце Загорскіх... Таму пан Канстанцін і разбаляваўся так. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ва́сан ’тытул-зваротак у дробнай польскай шляхты, а таксама сярод беларусаў’ (Мядзв.); ’пан’ (Др.-Падб.), васа́н ’тс’ (Гарэц., Касп.). Запазычанне з польск. wasan ’тс’ (а гэта, як і waspan, скарачэнне з waszmość pan; гл. Брукнер, 603). Параўн. васп́ан.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)