Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
comparative
[kəmˈpærətɪv]1.
adj.
1) параўна́льны
2) адно́сны, параўна́льны (кары́сьць, лёгкасьць)
3) параўна́льны (злу́чнік)
2.
n.
вышэ́йшая ступе́нь (прыме́тніка, прысло́ўя)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
по́куль, прысл. і злучнік.
Разм. Тое, што і пакуль. А покуль тут свая ахова, — За зброю — вілы ды тапор.Астрэйка.Дымную печку палілі ўночы, аж покуль яна не чырванела ад жару.Асіпенка.Не застаўся родны дом Без гаспадара, Покуль конь і я з канём — Жыхары двара.Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
То1 ’тое’ (Сержп. Прымхі, Бяльк.), ст.-бел.то ’тс’: абыхъ то рекла (Альтбаўэр). Гл. той.
То2 — злучнік, які ўваходзіць у склад састаўных паўторных пералічальна-размеркавальных злучнікаў для пералічэння фактаў і з’яў няпэўных, нявызначаных або сумніўных’ (ТСБМ, Стан.), злучнік ’дык’ (Сл. ПЗБ), злучнік ’дык’, часціца ’гэта; дык’ (ТС), абагульняючая або вылучальная часціца ў пачатку сказаў ці пры падкрэсліванні слова, да якога адносіцца’ (ТСБМ): то не злодзей, што ў пана ўкрадзе (Сержп. Прык.); часціца ’вось, так’: от то то то! (Федар. 4); пачатковы ці канцавы элемент у спалучэннях з займеннікам, часціцай, прыслоўем, злучнікам і інш. у функцыі, набліжанай да ж, жа, гл. (Іванаў, Балто-слав. иссл., 1980, 10); ст.-бел.то есть, то ест ’гэта значыць, а менавіта’ (XV ст., КГС); укр., рус.то, польск., чэш., славац.to, балг.то, ст.-слав.то. З дэйктычнага прасл.*to, суадноснага з указальными займенниками н. р. грэч.το, ст.-інд.tat, гоц.thata, звязанага з ’той’. Выказвалася таксама думка пра гукапераймальнае паходжанне слова (ESSJ SG, 1, 330; 2, 658, 664).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
умо́ўны, -ая, -ае.
1. Загадзя ўмоўлены і зразумелы толькі тым, хто ўмовіўся.
У. стук.
Умоўнае месца.
2. Які мае сілу толькі пры якіх-н. умовах.
Умоўнае асуджэнне.
Прыгавораны ўмоўна (прысл.). Умоўная згода.
У. рэфлекс (выпрацаваны пад уплывам пэўных умоў).
3. Які не існуе на самай справе, яўны або сімвалічны.
Умоўная мяжа.
Умоўныя дэкарацыі.
4. У граматыцы: які ўтрымлівае ў сабе значэнне ўмовы (у 1 знач.).
У. сказ.
У. лад дзеяслова.
У. злучнік.
|| наз.умо́ўнасць, -і, ж. (да 2 і 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ато́злучнік ’калі не, то’ (Нас., Касп.), ’таму што’ (Шат.), ’неадкладна, толькі што’ (Бір. дыс.). Рус., укр.ато́ з блізкімі значэннямі. З злучніка а + займеннік то; параўн. ат. Бернекер, 1, 21; Рудніцкі, 1, 40; Саднік-Айцэтмюлер, 1, 5. З дадаткам часціцы ўтворана атож (Касп.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́ек (та́як) ’як, як быццам’ (слуц., Нар. словатв.). Утворана на базе спалучэння так як з пропускам зычнага ‑к‑ у алегравых формах (Шуба, БЛ, 18, 64), гл. так, як. Аналагічна заходнеславянскі дыял.злучнікtajak — скарочана з tak jak (ESSJ SG, 2, 634). Параўн. татак ’тс’, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тык1 — аддзеяслоўная часціца, перадае раптоўнае або нечаканае дзеянне (мсцісл., Нар. лекс., Нас.). Ад тыкаць (гл.).
Тык2 — злучнік або часціца: тык багдайбы мяне (В. Дунін-Марцінкевіч), укр.дыял.тик ‘тс’. Паводле Копечнага (Этимология–1967, 27; ESSJ SG, 2, 77), вынік дэсанарызацыі дык (гл. ды).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
супраці́ўны, ‑ая, ‑ае.
1. Які абараняе супрацьлеглыя інтарэсы (у вайне, барацьбе, гульні і пад.). Усе цельшынскія законнікі і законніцы сышліся тут [па вуліцы] і горача судзілі погляды супраціўнага стану.Колас.
2. Размешчаны адзін супраць другога, супрацьлеглы (пра лісты, галіны і пад.).
3. У граматыцы — які спалучае сказы або члены сказаў, што супрацьпастаўляюцца або размяжоўваюцца (пра злучнік).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)