góra

gór|a

ж.

1. гара;

~a lodowa — айсберг;

ręce do ~y! — рукі ўгору!;

iść w ~ę — ісці пад гару; на гару;

2. верх, верхняя частка;

mieszkać na ~ze — жыць на верхніх паверхах;

spojrzeć do ~y — паглядзець наверх;

3. гарышча;

4. разм. вярхі (улада);

~a tak zdecydowała — у вярхах (наверсе) так вырашылі;

ceny idą w ~ę — цэны растуць;

płacić z ~y — плаціць наперад;

patrzeć z ~y — глядзець зверху;

traktować kogo z ~y — глядзець на каго звысоку, з пагардай, пагардліва;

z ~ą rok — год з лішнім (з гакам);

to kosztuje ~a 10 funtów — гэта каштуе максімум 10 фунтаў;

do ~y nogami — дагары нагамі;

wziąć ~ę — перамагчы, перадужаць, адолець;

uszy do ~y! — вышэй галаву!;

~ą nasi! — наша ўзяла!;

z ~y dziękuję — загадзя дзякую

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

трыво́га, ‑і, ДМ ‑возе, ж.

1. Неспакой, моцнае душэўнае хваляванне, выкліканае страхам, апаскай і пад. Цімошка пільна і з трывогаю пазіраў па кожную новую асобу, якая паказвалася ў хаце. Колас. Перамагаючы ў самім сабе трывогу за лёс справы, Змітрок Анісімавіч намагаўся жартаваць .. пры кожнай нагодзе. Брыль. Сюды пралягуць светлыя дарогі, Якімі пройдзе маладосць дзяцей, Не знаючы ні гора, ні трывогі Сваіх бацькоў... Начны знікае цень. Танк. Я ўсё часцей лаўлю ў цішы Даўно забытай песні водгук, Што сее дзесь на дне душы Незразумелую трывогу. Гілевіч. // Перапалох, мітусня, беганіна. Скончаны сваркі, суды, трывогі, лішнія клопаты. Бядуля. У вёсцы трывога: прыехаў земскі з казакамі... Якімовіч. // звычайна мн. (трыво́гі, ‑вог). Клопаты, турботы. У гэтым шчасці .. [бацькі] можа нават забыліся на свае трывогі за дачку. Кулакоўскі. О, каб магла спіхнуць з плячэй Гару трывог, няўдач, памылак, Што прыціскае і пячэ, Што не дае расправіць крылы. Каржанеўская.

2. Небяспечнае становішча, а таксама сігнал, які апавяшчае аб ім. Баявая трывога. □ Трывога! — узвіўся над лагерам кліч. Мележ. Маё пакаленне, мае аднагодкі, пачуўшы трывогу, надзелі пілоткі і ў цеснай зямлянцы кляліся ўрачыста: «Лічыце мяне камуністам!» Грахоўскі.

•••

Паветраная трывога — сігнал аб з’яўленні праціўніка ў паветры.

Біць трывогу гл. біць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

spare

[sper]

1.

v.t.

1) лі́таваць, шкадава́ць; зьлі́тавацца

He spared his enemy — Ён зьлі́таваўся над сваі́м во́рагам

2) берагчы́, ашчаджа́ць, шкадава́ць

We walked uphill to spare the horse — Мы ішлі́ пад гару́, каб аблягчы́ць каня́

3) абыхо́дзіцца без чаго́

Father couldn’t spare the car, so John had to walk — Ба́цька ня мог абысьці́ся бяз а́ўта, дык Янка му́сіў ісьці́ пехато́ю

4) пакіда́ць

Spare some time for reading — Пакінь кры́ху ча́су на чыта́ньне

2.

adj.

1) во́льны

spare time — во́льны час

2) запасны́, лі́шні

a spare tire — запасна́я шы́на

spare money — лі́шнія гро́шы

3) худы́, хударля́вы

3.

n.

запасны́ -о́га m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

pull

[pʊl]

1.

v.t.

1) цягну́ць; выця́гваць (ко́рак); вырыва́ць (зуб)

2) ту́заць

3) рваць

to pull to pieces — парва́ць на кава́лкі

4) расьця́гваць

He pulled a ligament in his leg — Ён расьцягну́ў сухажы́льле ў назе́

5) веслава́ць

Pull for the shore — Вяслуй да бе́рагу

2.

v.i.

адыхо́дзіць, выхо́дзіць

The train pulled out of the station — Цягні́к паво́лі вы́йшаў са ста́нцыі

3.

n.

1) ця́га f. (і ў пе́чы)

2) цяжко́е ўзьбіра́ньне (на гару́); намага́ньне, напру́жаньне n

3) шнуро́к, ланцужо́к -ка́ m., ру́чка f. (за што ця́гнуць)

•

- pull apart

- pull down

- pull in

- pull on

- pull oneself together

- pull out

- pull together

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

зае́хаць, ‑еду, ‑едзеш, ‑едзе; заг. заедзь; зак.

1. Прыехаць куды‑н., да каго‑н. ненадоўга, пабыць дзе‑н. праездам. Вэня раздумваў і меркаваў — ці ехаць проста ў вялікую вёску, ці заехаць на край лесу да чалавека, у якога ён часамі падначоўваў, бываючы тут. Чорны. // па каго-што, а таксама з інф. Прыехаць з якой‑н. мэтай. Заехаць па дзяцей. Заехаў развітацца. // Уехаць куды‑н., у што‑н. Заехалі ў двор разгрузіць воз. Заехаць у гумно.

2. Едучы, апынуцца далёка або не там, дзе трэба. Заехаць на край свету. Заехаць у роў. □ Стары расказаў мне, што мы ехалі няправільна, і, каб не ён, то заехалі б да немцаў. Шамякін.

3. Едучы, дасягнуць патрэбнага месца. Завідна заехаць дадому. // перан. Разм. Зрушыўшыся са свайго месца, апынуцца дзе‑н. Ад прыемных ціхіх смехаў Чуць не да вуха вус заехаў. Колас.

4. Пад’ехаць не прама, а збоку, аб’ездам. Заехаць з левага боку. Заехаць наперад.

5. Едучы, завярнуць за што‑н., апынуцца за чым‑н. Заехаць за гару. Заехаць за дом. Заехаць за лес.

6. у што, па чым і без дап. Разм. груб. Ударыць. Заехаць у вуха. □ Пабольвала толькі пераноссе, па якім добра заехаў адзін увішны трактарыст. Дамашэвіч.

•••

Далёка не заедзеш чым або на чым — не дасягнеш многага.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перавалі́ць ​1, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак.

1. што. Перамясціць, пералажыць, звальваючы; перагрузіць. Пераваліць грузы з баржы на бераг. Пераваліць сена з воза на воз.

2. што або цераз што. Перайсці, пераехаць, пераправіцца на другі бок (гары, узвышша і пад.). [Партызаны] перавалілі ўзгорак і зніклі ў невялікай лагчыне. М. Ткачоў. Немец, вызваліўшыся ад парашута, адыходзіў на захад — узнімаўся на гару, каб пераваліць цераз грэбень і схавацца ў лесе. Шамякін. Санкі перавалілі цераз нейкі пагорачак. Пад імі перастаў шаргацець снег. Жычка. // цераз што, за што. Пераадолець, перасекчы якую‑н. прастору. Тысячы трактароў «Беларусь» перавалілі праз паўднёвыя порты і цяпер будзілі сваім рокатам ціхія правінцыі. Б. Стральцоў. Поле ішло на пагорак, .. [партызанам] трэба было як найхутчэй пераваліць цераз яго, і тады, мусіць, іх бы ўжо не ўбачылі. Быкаў.

3. Разм. Перайсці які‑н. колькасны ці часавы рубеж. Прабег машын пераваліў за сотню тысяч. Гады перавалілі на пяты дзесятак. / у безас. ужыв. Даўно пераваліла на другую палову дня. Гурскі. Гэта была худзенькая, згорбленая бабулька, якой, казалі, пераваліла за сотню. С. Александровіч.

4. перан.; што. Зваліць, перакласці на каго‑н. (работу, віну, адказнасць і пад.). На бацькоў, на школу, вядома, лягчэй за ўсё пераваліць віну. Мыслівец.

перавалі́ць ​2, ‑валю, ‑валіш, ‑валіць; зак., што.

Сапсаваць празмерным валеннем (сукно, лямец і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

узня́цца

1. кніжн (падняцца ўверх) stéigen* vi (s); hináufgehen* vi (s) (у напрамку ад таго, хто гаворыць); heráufkommen* vi (s) (у напрамку да таго, хто гаворыць);

узня́цца на гару́ auf éinen Berg stéigen*, éinen Berg bestéigen* [erstéigen*];

узня́цца па схо́дах die Tréppe hináufsteigen* [hináufgehen*];

2. (стаць вышэй па ўзроўню) stéigen* vi (s), sich erhöhen;

цэ́ны ўзнялі́ся die Préise sind gestíegen; die Préise sind in die Höhe geschnéllt;

3. (устаць, падняцца) sich erhében*, sich áufrichten, áufstehen* vi (s);

узня́цца з ме́сцаў sich von den Sítzen erhében*;

4. (пачацца, узнікнуць) sich erhében*, áuftauchen vi (s); áufwirbeln vi (пра пыл);

узня́ўся шум es entstánd ein Lärm;

узняла́ся бу́ра ein Sturm erhób sich

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

падня́цца сов.

1. в разн. знач. подня́ться; (о ценах, требованиях и т.п. — ещё) повы́ситься;

п. на гару́ — подня́ться на́ гору;

п. ўверх па Дняпры́ — подня́ться вверх по Днепру́;

рука́ ~ла́ся — рука́ подняла́сь;

п. з ло́жка — подня́ться с крова́ти;

вада́ ў рацэ́ ~ла́ся — вода́ в реке́ подняла́сь;

заку́пачныя цэ́ны ~нялі́ся — заку́почные це́ны подняли́сь (повы́сились);

дух ~ня́ўся — дух подня́лся;

гаспада́рка ~няла́ся — хозя́йство подняло́сь;

ве́цер ~ня́ўся — ве́тер подня́лся;

2. (вырасти) подня́ться;

за гэ́тыя гады́ сад ~ня́ўся — за э́ти го́ды сад подня́лся;

3. разг. (поднять край платья) заголи́ться;

◊ п. на но́гі — подня́ться на́ ноги

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гора́ в разн. знач. гара́, -ры́ ж.;

вдали́ видне́лись горы удалечыні́ відне́ліся го́ры;

сне́жная гора́ сне́жная гара́;

горы книг го́ры кніг;

жить в гора́х жыць у гара́х;

◊

кати́ться по́д гору апуска́цца, занепада́ць;

не за гора́ми не за гара́мі;

пир горо́й банке́т на ўвесь свет;

стоя́ть горой стая́ць гаро́й;

сули́ть золоты́е горы абяца́ць залаты́я го́ры;

как гора́ с плеч як гара́ з плячэ́й;

как на ка́менную гору (наде́яться, опира́ться) як на каме́нную гару́ (спадзява́цца, апіра́цца);

гора́ на душе́ (лежи́т) гара́ на душы́ (ляжы́ць);

горы воро́чать го́ры варо́чаць;

не за гора́ми не за гара́мі;

гора́ родила́ мышь погов. гара́ нарадзі́ла мыш.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перавярну́ць, ‑вярну, ‑вернеш, ‑верне; зак.

1. каго-што. Павярнуць процілеглым бокам, павярнуць з аднаго боку на другі. Па меры таго, як Віктар чытаў [ліст], твар яго то чырванеў, то рабіўся бледным. Ён хуценька перавярнуў ліст і глянуў на подпіс. Даніленка. [Маці] дастала з печы скавародку, перавярнула аладку на другі бок. Брыль. // Перакуліць. Фурман усю ўвагу аддаваў на тое, каб не перавярнуць саней. Бядуля.

2. перан.; што. Рэзка, карэнным чынам змяніць што‑н. Гэты папрок перавярнуў усё ў маёй душы. Дуброўскі.

3. што. Бязладна раскідаць, перабіраючы што‑н. у пошуках чаго‑н.; ператрэсці. [Гануля] перавярнула ўсе рэчы і так-такі нічога не знайшла. Гурскі. Партызан не знайшлі, хоць і перавярнулі ўвесь гарадок. Шамякін.

4. каго-што ў каго-што. Пераканаўшы, схіліць да якіх‑н. змен, перамен. Перавярнуць у сваю веру. // У казках і народных павер’ях — ператварыць у каго‑, што‑н. з дапамогай чараў. Перавярнуць у ваўка.

5. што. Разм. Змяніць, сказіць сэнс, змест чаго‑н., падаць што‑н. у скажоным выглядзе. Што я чуў, дык пераверне, І пайшла пісаць губерня, Бо даўгі яго язык Да спакою не прывык. Крапіва. // каго. Выдаць за каго‑н. іншага. — Вось табе і на: з сваяка ды ў госця перавярнулі, — жартаваў Хлор. Гартны.

6. што і чаго. Разм. Выканаць вялікі аб’ём работы. Трэба перавярнуць гару кніг, каб дазнацца, што з чым параўноўваецца. Лужанін. — Эх ты, белалобы! Колькі трэба будзе перавярнуць работы. Паслядовіч.

•••

Горы перавярнуць — выканаць вялікую работу.

Перавярнуць уверх дном — тое, што і перавярнуць усё на свеце.

Перавярнуць (увесь) свет — зрабіць нешта незвычайнае, немагчымае.

Перавярнуць усё на свеце — а) змяніць усё карэнным чынам; б) прывесці ўсё ў хаатычны стан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)