ма́каўка, ‑і, ДМ ‑каўцы; Р мн. ‑кавак; ж.
1. Плод маку — каробачка, дзе знаходзіцца насенне.
2. Разм. Купал царквы. У Навагранах камяніцы, а касцёл такі, што як захочаш зірнуць на яго макаўку, дык шапка падае з галавы. Сабаленка.
3. Верхняя частка, вяршыня чаго‑н. Удалечыні цямнілася макаўка вадакачкі. Алешка. Звярнулі браты на лясную сцежачку, мінулі дуб з сухой макаўкай. С. Александровіч.
4. Верхняя частка галавы. Уладзімір Верамейчык, пасунуўшы вушанку на самую макаўку галавы, разам з механікам дзелавіта, па-гаспадарску правярае спраўнасць тэхнікі. Дуброўскі.
5. Канец кораня конскага хваста.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Но́сніца ’насоўка’ (Сл. ЦРБ). Мясцовае ўтварэнне ад нос, параўн. аднбснік ’тс’ (Сл. ЦРБ, Сад носа; параўн. ад галавы (парашкі) і пад.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
засаро́млены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад засароміць.
2. у знач. прым. Які засароміўся; збянтэжаны. Засаромленая, [Нэлька] ніяк не магла падняць галавы. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мезацэфа́лія
(ад меза- + -цэфалія)
форма галавы, сярэдняя паміж брахіцэфаліяй і даліхацэфаліяй; сярэднегаловасць.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
протацэфало́н
(ад прота- + гр. kephale = галава)
участак галавы ракападобных з прымітыўным расчляненнем.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Кру́глік ’ялец’ (Крыв.). Вытлумачыць гэту назву цяжка. Магчыма, гэта звязана з формай галавы. Параўн. назвы для яльца головень‑елец (Каламіец, Рыбы, 21).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мазжачок ’аддзел галаўнога мозга ў патылічнай частцы галавы’ (ТСБМ), укр. мо́зочок, польск. móżdżek. Бел. лексема запазычана з рус. мозжечок. Да мозг (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
утулі́ць, -улю́, -у́ліш, -у́ліць; -у́лены; зак., што.
1. у што. Схаваць або (пра галаву) уцягнуць, увабраць унутр чаго-н.
У. твар у каўнер.
У. галаву ў плечы.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прыціснуць (вушы) да галавы (пра каня і пад.).
Конь утуліў вушы.
|| незак. уту́льваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
барво́вы, ‑ая, ‑ае.
Густа-чырвоны, пурпуровы. Недзе недалёка неба асвяцілася барвовым зарывам. Грахоўскі. Петражыцкі ўвесь, з ног да галавы, стаў барвовы, як ад агню. Пташнікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
мехападо́бны, ‑ая, ‑ае.
Шырокі, нязграбны, падобны на мех (пра адзенне). Я падняўся і ўбачыў двух чалавек, з галавы да ног апранутых у мехападобнае адзенне. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)