◎ Перамя́каць (пірімякыць) ’перабарукаць’ (Юрч. СНІ!). Да пера- (гл.) і мякаць ’біць тупым па мяккім’, ’па/іаць© ’валіць’, якое да прасі!. *mękati ’таўчы. мяць. біць, жаваць’ — ітэратыва да архаічнага дзеяслова mukti (Трубачоў, Эт. сл., 18, 240–241). існаванне якога дапускаў Макак? (358). Да прасл. *rnękb‑jь > мяккі (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ку́ча ж., прям., перен. ку́ча; во́рох м.;
к. каме́ння — ку́ча ка́мней;
к. спраў — ку́ча дел;
◊ мала́я к. — мала́ ку́ча;
валі́ць усё ў адну́ ку́чу — вали́ть всё в одну́ ку́чу
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
níederwerfen
*
1.
vt
1) скі́дваць, валі́ць
2) падаўля́ць (паўстанне), учыня́ць распра́ву (над кім-н.)
3) звярга́ць, скіда́ць
2.
(sich) па́даць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
úmwerfen
* vt
1) пераку́льваць, валі́ць, збіва́ць (з ног)
der Sänger hat úmgeworfen — спява́к сфальшы́віў
2) накі́нуць (хустку і да т.п.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Перава́л: перава́ламі (ісці) (аб дажджы) ’з перапынкамі’ (чэрв., Нар. лекс., ЛА, 2). Да пера- і валіць (гл.). Параўн. паралельныя рус. валаг. перм. перева́ла ’чорная, дажджавая хмара, якая раптоўна набягае, і з яе ідзе кароткачасовы дождж’, ст.-польск. przewal ’дождж’, у якіх захоўваецца старажытная семантыка ’падаць, ісці (пра дождж)’, параўн. балг. вали́ ’падае дождж’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
валі́цца I несов.
1. вали́ться, па́дать;
2. страд. вали́ться, опроки́дываться; сва́ливаться; см. валі́ць I;
◊ рабо́та з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится;
в. з ног — вали́ться с ног;
ад (з) ве́тру в. — от ве́тра вали́ться;
ва́ліцца це́раз го́рла — хвата́ет по го́рло;
на бе́днага Мака́ра ўсе шы́шкі ва́ляцца — погов. на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся
валі́цца II несов., страд. валя́ться; би́ться; ката́ться; см. валі́ць III
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
перавалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены; зак.
1. што. Перамясціць, пералажыць, звальваючы (пры перагрузцы; спец. і разм.).
2. што і цераз што. Перайсці цераз горны хрыбет.
3. асаб. і безас. Перайсці які-н. колькасны або часавы рубеж.
Прабег машыны пераваліў за сотню тысяч кіламетраў.
Ужо пераваліла (безас.) за пяцьдзясят гадоў.
|| незак. перава́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. перава́льванне, -я, н. (да 1 знач.), перава́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.; спец.) і перава́л, -у, м. (да 2 знач.).
|| прым. перава́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.).
П. пункт (таксама перан.: наогул пра месца перамяшчэння, перабазіравання чаго-н.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
níederstoßen
*
1.
vt
1) валі́ць з ног, збі- ва́ць
2) забіва́ць (на ме́сцы), зако́лваць
2.
vi (s) ху́тка спуска́цца, па́даць ка́менем
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Куля́ць 1 ’валіць набок, пераварочваць, нагінаць’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сл. паўн.-зах.). Параўн. рус. кулить ’каціць (бочку)’, польск. kulić ’каціць’, чэш. kouleti, славац. kuľас, в.-луж. kuleć, н.-луж. kułaś ’тс’. Магчыма, да куля (гл.). Параўн. Слаўскі, 3, 342.
Куля́ць 2 ’разбіраць плыты і коньмі выцягваць на бераг’ (Нар. сл.). Магчыма, да куляць 1 (першаснае значэнне ’каціць бярвенні’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Права́львацца, прова́львацца ’праломвацца, дзіравіцца’ (ТС), сюды ж палес. провалі́лосо неба (пра залеву, навальніцу), якое Талстыя (ПЭСб, 10) супастаўляюць у якасці палеска-паўднёваславянскай паралелі з серб.-харв. провалио се облак ’прайшоў лівень’, про̏вала облака ’лівень, залева’. Да праваліць ’прабіць, праламаць’, што да валіць ’біць, ламаць’, параўн. ням. Volkenhruch ’лівень’, літаральна ’пралом воблака, у воблаках’ (Гарачава, Этимология–1984, 45).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)