адвалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены; зак., што.

1. Адвярнуць, адкінуць што-н. ад чаго-н.

А. камень ад дзвярэй.

А. завалу і адчыніць вароты.

2. Выдзеліць, даць, адрэзаць, расшчодрыўшыся (разм., іран.).

А. ладны кавалак сала.

А. сто тысяч рублёў.

3. ад чаго і без дап. Адысці, адплысці, адляцець.

Параход плаўна адваліў ад прыстані.

|| незак. адва́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. адва́льванне, -я, н. (да 1 знач.), адва́л, -у, м. (да 1 знач.) і адва́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.)

|| прым. адва́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ Перамя́каць (пірімякыць) ’перабарукаць’ (Юрч. СНІ!). Да пера- (гл.) і мякаць ’біць тупым па мяккім’, ’па/іаць© ’валіць’, якое да прасі!. *mękati ’таўчы. мяць. біць, жаваць’ — ітэратыва да архаічнага дзеяслова mukti (Трубачоў, Эт. сл., 18, 240–241). існаванне якога дапускаў Макак? (358). Да прасл. *rnękb‑jь > мяккі (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ку́ча ж., прям., перен. ку́ча; во́рох м.;

к. каме́ння — ку́ча ка́мней;

к. спраў — ку́ча дел;

◊ мала́я к. — мала́ ку́ча;

валі́ць усё ў адну́ ку́чу — вали́ть всё в одну́ ку́чу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

úmwerfen

* vt

1) пераку́льваць, валі́ць, збіва́ць (з ног)

der Sänger hat úmgeworfen — спява́к сфальшы́віў

2) накі́нуць (хустку і да т.п.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

níederwerfen

*

1.

vt

1) скі́дваць, валі́ць

2) падаўля́ць (паўстанне), учыня́ць распра́ву (над кім-н.)

3) звярга́ць, скіда́ць

2.

(sich) па́даць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Перава́л: перава́ламі (ісці) (аб дажджы) ’з перапынкамі’ (чэрв., Нар. лекс., ЛА, 2). Да пера- і валіць (гл.). Параўн. паралельныя рус. валаг. перм. перева́ла ’чорная, дажджавая хмара, якая раптоўна набягае, і з яе ідзе кароткачасовы дождж’, ст.-польск. przewal ’дождж’, у якіх захоўваецца старажытная семантыка ’падаць, ісці (пра дождж)’, параўн. балг. вали́ ’падае дождж’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

валі́цца I несов.

1. вали́ться, па́дать;

2. страд. вали́ться, опроки́дываться; сва́ливаться; см. валі́ць I;

◊ рабо́та з рук ва́ліцца — рабо́та из рук ва́лится;

в. з ног — вали́ться с ног;

ад (з) ве́тру в. — от ве́тра вали́ться;

ва́ліцца це́раз го́рла — хвата́ет по го́рло;

на бе́днага Мака́ра ўсе шы́шкі ва́ляцца — погов. на бе́дного Мака́ра все ши́шки ва́лятся

валі́цца II несов., страд. валя́ться; би́ться; ката́ться; см. валі́ць III

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перавалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены; зак.

1. што. Перамясціць, пералажыць, звальваючы (пры перагрузцы; спец. і разм.).

2. што і цераз што. Перайсці цераз горны хрыбет.

3. асаб. і безас. Перайсці які-н. колькасны або часавы рубеж.

Прабег машыны пераваліў за сотню тысяч кіламетраў.

Ужо пераваліла (безас.) за пяцьдзясят гадоў.

|| незак. перава́льваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. перава́льванне, -я, н. (да 1 знач.), перава́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.; спец.) і перава́л, -у, м. (да 2 знач.).

|| прым. перава́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

П. пункт (таксама перан.: наогул пра месца перамяшчэння, перабазіравання чаго-н.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

níederstoßen

*

1.

vt

1) валі́ць з ног, збі- ва́ць

2) забіва́ць (на ме́сцы), зако́лваць

2.

vi (s) ху́тка спуска́цца, па́даць ка́менем

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Куля́ць 1 ’валіць набок, пераварочваць, нагінаць’ (ТСБМ, Нас., Шат., Касп., Сл. паўн.-зах.). Параўн. рус. кулить ’каціць (бочку)’, польск. kulić ’каціць’, чэш. kouleti, славац. kuľас, в.-луж. kuleć, н.-луж. kułaś ’тс’. Магчыма, да куля (гл.). Параўн. Слаўскі, 3, 342.

Куля́ць 2 ’разбіраць плыты і коньмі выцягваць на бераг’ (Нар. сл.). Магчыма, да куляць 1 (першаснае значэнне ’каціць бярвенні’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)