Verbum

ба́цька, ‑і; мн. бацькі, ‑аў; м.

1. Мужчына ў адносінах да сваіх дзяцей; тата. Зачуўшы татаў ход знаёмы, Малыя з хаты высыпалі, За брамай бацьку сустракалі. Колас. // Вядомая і паважаная ў пэўных колах асоба. [Гарун:] — Павел Сцяпанавіч! Добрай раніцы, добрага здароўечка. Бацька ты наш родны! Шамякін. // Разм. Зварот да старога чалавека. Пераехаўшы [цераз рэчку], знаёмы партызан падзякаваў Грысю і зноў назваў яго бацькам. Кулакоўскі.

2. Самец у адносінах да свайго патомства.

3. чаго. Кніжн. Заснавальнік, пачынальнік якой‑н. навукі, вучэння. Акадэмік Карскі — бацька беларускай філалогіі.

•••

Выліты бацька, копія бацька — пра дзіця, з твару вельмі падобнае на бацьку.

Гадзіцца ў бацькі каму гл. гадзіцца.

Імя па бацьку гл. імя.

Пайсці па бацьку гл. пайсці.

Пасаджоны бацька — пры адсутнасці бацькі той з родзічаў, што выконвае на вяселлі ролю бацькі жаніха або нявесты.

Прыёмны бацька — чалавек, які прыняў дзіця ў сваю сям’ю на правах сына (дачкі).

Родны бацька, кроўны бацька — аднаго роду, адной крыві па бацькоўская лініі.

Увесь у бацьку — пра дзіця, якое з твару і характарам падобнае на бацьку.

папрыбіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

1. што. Прыбіць што‑н. у многіх месцах, прыбіць усё, многае. На сценах дамоў і на дашчатых платах.. [фашысты] папрыбівалі загад, надрукаваны адразу на чатырох мовах. Сачанка.

2. каго. Разм. Вельмі моцна збіць усіх, многіх. — Чаму ў таку [збіраецца моладзь]? — здзівіўся Мілоўскі. — Каб бацькі не ведалі. Там такія хлапцы прыйшлі, што калі б бацькі даведаліся, папрыбівалі б да смерці. Галавач.

3. безас. Прыгнаць сілай вады, ветру ўсё, многае. Папрыбівала лодкі да берага.

крупча́к, ‑а, м.

Разм. Кабан, хворы на трыхінелёз. А падкаціўся [Адась] да Адэлінага бацькі тым, што добра знаўся па свіннях і ніколі, бывала, не купіць крупчака ці з другой якой хваробаю. Гурскі.

пасві́стваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

Час ад часу, паціху свістаць. Звычайна Папас прыходзіў першы і пасвістваў, чакаючы бацькі. Колас. На чорным спічастым дамку, што вісеў на старым клёне, пасвістваў шпак. Савіцкі.

хваста́ны, ‑ая, ‑ае.

1. Дзеепрым. зал. пр. ад хвастаць.

2. у знач. прым. Якога хвасталі, секлі. Сын бітага, хвастанага бацькі, .. ён [Буланцоў] прагнуў кар’еры як адзінага сродку пазбавіцца ад навакольных жахаў. Караткевіч.

змо́віцца, змоўлюся, змовішся, змовіцца; зак.

Дагаварыцца, дамовіцца адносна якіх‑н. дзеянняў. Ліпачка не магла ўтаіць ад бацькі, што яны змовіліся ў школе кожны дзень па чарзе насіць на Арцюхову магілу кветкі. Сабаленка.

налюбава́цца, ‑буюся, ‑буешся, ‑буецца; зак.

Уволю, доўга палюбавацца. Налюбавацца прыгажосцю. Налюбавацца карцінай. / (з адмоўем і дзеясл. магчы). Бацькі налюбавацца не маглі на сваю дачку, адзіная гэтая радасць была іх і гордасць. Краўчанка.

падле́сны, ‑ая, ‑ае.

Які прымыкае да лесу, мяжуе з лесам. Прыйшоўшы да бацькі з падлеснай даліны, Расці прыняліся І клён і рабіна. Броўка. За першай градой падлесных зараснікаў пайшоў лес чысты. Чорны.

прыцішэ́лы, ‑ая, ‑ае.

Разм. Які прыцішэў; прыціхлы. З гары спускаліся і ехалі па прыцішэлых местачковых вуліцах ужо ў цемры. Мележ. Бацькі, як вучні ў прыцішэлым класе, Што ў перапынку штосьці натварылі. Лойка.