хаце́нне, ‑я, н.
Жаданне. [Шэмет:] Смешны ты, Мацвей. Па-рознаму можна хацець. Калі я хачу, то я, не адкладваючы надоўга, пачынаю гэта рабіць. А тваё хаценне і астанецца хаценнем, бо ты не робіш тое, што ты хочаш. Лобан. // Страсная пачуццёвая цяга. У яго нутры забурліла хаценне, але хмурная міна Зосі атручвала яго сэрца, і ён моцна злаваў. Гартны. На ўсякае хаценне ёсць цярпенне. Прыказка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шара́хнуцца, ‑нуся, ‑нешся, ‑нецца; зак.
1. Ад спалоху, нечаканасці і пад. рэзка кінуцца, падацца ўбок. Ваявода і афіцэры, убачыўшы магутную постаць каваля, шарахнуліся назад у вагон. Пестрак. Вырываючы з рук павады, шарахнуліся канчаткова спалоханыя коні. Брыль.
2. Разм. Моцна ўдарыцца, стукнуцца аб што‑н. Ногі ў .. [Кашына] запляталіся. І, як здалося Яўгену, раз ён нават пахіснуўся, шарахнуўся плечуком аб ферму. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Га́сіць ’моцна стукаць, біць’ (БРС, Янк. III). Няясна.
Гасі́ць ’гасіць’ (БРС, Касп.), сюды ж га́снуць (БРС). Рус. гаси́ть, укр. гаси́ти, польск. gasić, чэш. hasiti, ст.-слав. гасити, балг. гася́ і г. д. Прасл. *gasiti, *gašǫ. Лічыцца роднасным з літ. gèsti ’пагаснуць, гаснуць’, gesýti ’гасіць’, грэч. σβῶσαι ’пагасіць’ і г. д. Гл. Фасмер, і, 396; падрабязней Слаўскі, 261; Траўтман, 86. Агульны агляд сітуацыі гл. у Трубачова, Эт. сл., 6, 104–105.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кандалы́ ’абутак на драўлянай падэшве’ (паст., Сл. паўн.-зах.; ТС; Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.). З рус. кандалы ’кайданы’ — паводле падабенства: у такім абутку ідучы, чалавек моцна грукае аб падлогу, як у кайданах. Рус. лексема кандалы (са ст.-рус. кайданы, койдалы, кандалы), дыял. кайданы, кайдалы — у выніку распадабнення й…н > н…л > суч. рус. кандалы́) < з араб. qajdāni парны лік ад qajd ’завязка’ праз тур. kajd ’завязка’ (Фасмер, 2, 23–24, 178).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лупану́ць ’рвануць, пацягнуць’ (ТС), ’моцна ўдарыць’ (віл., Сл. ПЗБ), лупяну́ць ’тс’ (Нас., ТСБМ), лупену́ць ’тс’, ’раздзерці’, ’падраць’, ’наесціся’ (ТС), лупляну́ць ’выцяць’ (Юрч. Вытв.), лупяну́цца ’упасці, пабіцца’ (Нас.). Да лупі́ць 1 (гл.). Аб суфіксе ‑ану‑ гл. Бел. гр. 2 (1, 328–329) і Слаўскі (SP, 1, 44–45). Мяккасць папярэдняй зычнай залежыць ад мяккасці зычнай словаўтваральнай лексемы, таму можна меркаваць, што формы з ‑ану‑ ўзыходзяць да лупа́ць < прасл. lupati ’ўдараць, біць, стукаць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыву́льны ‘вытрыманы, цярплівы’, ‘спажыўны, смачны’ (Сцяшк. Сл.), трыву́ло ‘сытна, трывала’ (Сцяц., Сцяшк. Сл.), трыва́льна, трыву́льна ‘моцна, стойка’ (беласт., Стан.), трыу́льно ‘сытна’ (Сл. рэг. лекс.). Да трыва́лы < трыва́ць (гл.). Суфіксальнае ‑у‑, відаць, пад уплывам іншых форм гэтага ж дзеяслова, параўн. трыву́шчы ‘трывалы, спажыўны’ (лід., баран., лях., Сл. ПЗБ), ‘трывалы, моцны’, ‘жывучы’ (навагр., Жыв. сл.; рагач., Сл. ПЗБ, Сцяшк. Сл.), трыву́шчы(й) ‘вынослівы’ (Сл. Брэс., ТСБМ), трывушчэй ‘дужэй, мацней, здаравей’ (баран., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
prägen
vt
1) чака́ніць
Gold zu Münzen ~ — чака́ніць залаты́я мане́ты
ein Wort ~ — даць тра́пнае азначэ́нне сло́ва, сказа́ць тра́пнае сло́ва
etw. ins Gedächtnis ~ — мо́цна запо́мніць што-н.
2) штампава́ць; наклёпваць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
tight1 [taɪt] adj.
1. ту́га завя́заны, тугі́;
take a tight grip on smth. мо́цна ўхапі́цца за што-н.;
keep a tight hold of smth. мо́цна трыма́цца за што-н.
2. це́сны, ву́зкі, шчы́льны;
These boots are too tight for me. Гэтыя чаравікі занадта цесныя для мяне.
3. набі́ты, запо́ўнены, напру́жаны;
a tight schedule шчы́льны гра́фік
4. напя́ты, наця́гнуты;
drum tight тугі́ як бараба́н
5. ця́жкі; напру́жаны;
a tight situation ця́жкая сітуа́цыя;
Money is tight. Не хапае грошай.
6. стро́гі, жо́рсткі
7. BrE, infml скупы́, скна́рлівы;
She is very tight with money. Яна скнара на грошы.
♦
keep a tight rein нала́дзіць жо́рсткі кантро́ль
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
blooming
[ˈblu:mɪŋ]
adj.
1) у цьве́це, у кве́цені
blooming shrubs — кусты́ ў цьве́це
2) квітне́ючы, у ро́сквіце; які́ дае́ вялі́кія прыбы́ткі
blooming market — ры́нак у ро́сквіце, мо́цна ажы́ўлены ры́нак
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
determine
[dɪˈtɜ:rmɪn]
v.
1) мо́цна нава́жвацца, наду́мвацца, пастанаўля́ць
2) дакла́дна вызнача́ць
3) выраша́ць, акрэ́сьліваць, устанаўля́ць, прадвызнача́ць
4) накіро́ўваць, схіля́ць да чаго́
5) зака́нчваць што, ско́нчвацца (тэ́рмін)
6) азнача́ць, азнача́цца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)