сане́тка, ‑і, ДМ ‑тцы; Р мн. ‑так; ж.

Уст. Званок для выкліку слугі, які звычайна прыводзіўся ў дзеянне шнурком. [Маці] трымала яго руку, але нагою.. [Алесь] непрыкметна націскаў на пласцінку начной санеткі ля яе ложка. Караткевіч.

[Ад фр. sonnette — званок.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сафі́зм, ‑у, м.

Кніжн. Розумазаключэнне, якое здаецца фармальна правільным, але нявернае па сутнасці, паколькі заснавана на наўмысна няправільным падборы зыходных палажэнняў. Карызна не мог.. [зразумець], што гэта ёсць: ці хітры сафізм, ці праўдзівая жыццёвая логіка? Зарэцкі.

[Ад грэч. sopisma — выдумка, галаваломка.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

скараце́чны, ‑ая, ‑ае.

Кніжн. Які хутка праходзіць. Скарацечнае лета. □ Як толькі батальён падышоў да Катловіцы, партызаны імітавалі скарацечны, але зацяты бой, у якім не было ні забітых, ні параненых. Сабаленка.

•••

Скарацечныя сухоты (уст.) гл. сухоты.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

слу́шны, ‑ая, ‑ае.

Разумны; абгрунтаваны; практычна карысны. Слушная парада. Слушная заўвага. Слушная ідэя. □ Але ж Сямён таксама хоча найлепшага. І прапанова яго слушная. Шыцік. Думка была слушная, і Віктар павінен быў з ёй згадзіцца. Маўр.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

умалёгаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго.

Разм. Уламаць, угаварыць, умаліць. Паволі, паволі ўмалёгалі .. [Домну]. Івану нават удалося за стол пасадзіць. Лобан. Цяжэй было ўмалёгаць Яўгена. Ён хоць і свабодны мастак, але часу вольнага не меў. Кавалёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

у́нія, ‑і, ж.

1. Аб’яднанне, саюз дзвюх або некалькіх дзяржаў пад уладай аднаго манарха. Дзяржаўная унія.

2. Аб’яднанне праваслаўнай царквы з каталіцкай пад уладай рыжскага папы, але пры захоўванні праваслаўнай царквой сваіх абрадаў і богаслужэння.

[Ад лац. unio — адзінства, аб’яднанне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

чарнасо́ценства, ‑а, н.

Гіст. Ідэалогія чарнасоценцаў; рэакцыйнасць і шавінізм. Лабановіч стаў за стол і пачаў пісаць невялічкае апавяданне, вельмі памяркоўнае, не было ў ім рэвалюцыйнасці, але не мела яно і нічога агульнага з чарнасоценствам. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шлёпнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.

1. Аднакр. да шлёпаць (у 1, 3 знач.).

2. перан.; каго. Разм. груб. Забіць. [Крылоў:] — Я маю права шлёпнуць цябе, контра... Але не хочацца ў такі радасны час пэцкаць рукі... Шамякін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шыфро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. шыфраваць.

2. Зашыфраваны тэкст (пісьма, тэлеграмы, радыёграмы і пад.). Тройчы перадаваў старшына ў эфір шыфроўку, тройчы пераходзіў на прыём, але адказу не было. Кухараў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

алахто́ны

(ад ала- + гр. chthon = зямля)

1) біял. арганізмы, якія насяляюць пэўную мясцовасць, але ўзніклі ў працэсе эвалюцыі ў іншым месцы (параўн. аўтахтоны 1);

2) геал. горныя пароды, якія ўтварыліся ў выніку геалагічных працэсаў з матэрыялу, перанесенага з іншых мясцін.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)