матэрыяльны, пачуццёва ўспрымальны прадмет (з’ява, дзеянне), які выступае як прадстаўнік іншага прадмета, уласцівасці або адносін і выкарыстоўваецца для фіксавання, захоўвання, перапрацоўкі і перадачы інфармацыі. Адрозніваюць З. моўныя і нямоўныя (апошнія падзяляюцца на З.-копіі, З.-прыкметы, З.-сімвалы). Выконваюць гнасеалагічную (абазначае думку) і камунікатыўную (служыць сродкам зносін) функцыі. Разуменне З. немагчыма без высвятлення яго значэння: прадметнага, сэнсавага або экспрэсіўнага.
Гнасеалагічныя функцыі З. разглядалі ант. філосафы (Платон, Арыстоцель, стоікі), мысліцелі 17—18 ст. (Дж.Лок, Г.Лейбніц, Э.Кандыльяк). У 19 ст. новае ў даследаванні З. ўнеслі лінгвістыка і матэм. логіка. У 20 ст. склалася асобная навука пра З. — семіётыка.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕЛЯРЫЗА́ЦЫЯ (лац. velaris ад velum заслона) у мовазнаўстве, дадатковая артыкуляцыя, якая выражаецца ў пад’ёме задняй часткі спінкі языка да мяккага паднябення. У бел. мове ў заднеязычных зычных «г», «к», «х» яна супадае з асноўнай артыкуляцыяй, таму іх называюць велярнымі; у шыпячых зычных яна не супадае з асноўнай артыкуляцыяй, збліжэннем языка з цвёрдым паднябеннем, таму іх называюць двухфокуснымі. Выразная велярызацыя ў гука «л», што робіць яго непадобным да невелярызаванага, т.зв. сярэднееўрапейскага l. Ва ўсіх астатніх цвёрдых зычных велярызацыя служыць для больш выразнага іх проціпастаўлення адпаведным мяккім палаталізаваным зычным (гл.Палаталізацыя). Акустычны эфект велярызацыі нагадвае эфект ад лабіялізацыі (агублення).
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Логава ’месца, дзе знаходзіцца воўчы вывадак’, ’паглыбленне ў зямлі, якое служыць жыллём зверу’, ’бярлога’, ’неахайныя жыллё, пасцель чалавека’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), логыва (Бяльк.), логва (Шат.), ло́гаво (Сцяшк.), логво́, ло́гово (ТС), логва, логвіска, логавіска, логвішча, логмішча (Сл. ПЗБ, ТС, Мат. Гом., Сцяшк.), лун.лы́гвіско ’тс’ (Шатал.), логавіна (Сцяшк.), логвіна ’тс’ (лаг., Жд. 2). Укр.лігво́, логво́, лі́гвище, лого́виско, лі́гвиско, ло́гово ’тс’, рус.логово, логовище, логво, варон.ло́гва, арханг.логовина, а таксама лежбище. Усх.-слав. утварэнне. Да прасл.log‑/leg‑ > ляга́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Слу́шны ‘разумны, абгрунтаваны; практычна карысны’ (ТСБМ, Нас., Ласт., Варл., Байк. і Некр., Барад., Сл. ПЗБ), сюды ж ст.-бел.слушне ‘справядліва’ (Ст.-бел. лексікон). Укр.слу́шний ‘належны, адпаведны, прыстойны’, польск.słuszny, в.-луж.słušny ‘справядлівы, уласцівы, належны’, н.-луж.słušny ‘належны’, чэш.slušný ‘прыстойны, добры’. Паўночнапрасл. *slušьnъ прыметнік ад прасл.*slušati ‘чуць’ (гл. слухаць), дыял.паўн. ‘быць прыналежным, належаць, служыць; стасавацца’; гл. яшчэ Махэк₂, 558 і наст.; Брукнер, 501 і наст. У беларускай і ва ўкраінскай з польскай; гл. ЕСУМ, 5, 311.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адслужы́ць, ‑служу, ‑служыш, ‑служыць; зак.
1. Прабыць на службе, папрацаваць нейкі час. Міхал Міцкевіч, які адслужыў на панскай службе дваццаць год з хвосцікам, стаў прасіць у ляснічага Рачкоўскага лесу на хату.С. Александровіч.// Адбыць тэрмін вайсковай службы; скончыць служыць. Юстын ужо адслужыў у арміі, дэмабілізаваўся і зараз працаваў на заводзе.Няхай.
2. Службай адплаціць, адрабіць за што‑н. [Чорт:] — Бяры, дзед, яго [чарцяня] да сябе, няхай адслужыць за шкоду.Якімовіч.// Зрабіцца непрыгодным, перастаць адпавядаць свайму прызначэнню. — Шкада лагера, — уздыхнуў Жэнька.. — Але нічога... Сваё ён адслужыў і памірае са славаю, як герой.Шамякін.
3. Адправіць набажэнства. Усе думалі, што Гэлька загінула. Бацька хацеў ужо імшу адслужыць.Чарот.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Männchen
n -s, -
1) чалаве́чак
2) саме́ц (у жывёл)
~ báuen [máchen] — садзі́цца на за́днія ла́пы (пра зайца); служы́ць (пра сабаку); іран. стаць навы́цяжку; разм. супраціўля́цца чаму́-н.; ≅ стаць на дыбкі́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кандацье́р
(іт. condottiere)
1) кіраўнік наёмнага вайсковага атрада ў сярэдневяковай Італіі;
2) наёмны ваяка, які служыць таму, хто больш плаціць;
3) перан. чалавек, які дзеля выгады гатовы абараняць любую справу.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ша́фа
(польск. szafa, ад ням. Schaff)
1) від мэблі ў выглядзе высокай стаячай скрынкі з дзверцамі;
2) скрынка са створкай або дзверцамі, якая служыць для сушкі, выпечкі і іншых мэт.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
экіпа́ж
(фр. équipage)
1) агульная назва лёгкіх рысорных пасажырскіх павозак;
3) берагавая воінская часць марской пяхоты, якая часта служыць для папаўнення флоцкіх каманд.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
падрыхто́ўчы, ‑ая, ‑ае.
1. Які з’яўляецца падрыхтоўкай да чаго‑н., папярэдні. Добрая палова поспехаў атрада грунтавалася на.. непрыкметнай падрыхтоўчай рабоце [сувязных].Брыль.
2. Які служыць для папярэдняга навучання, падрыхтоўкі. Падрыхтоўчая група дзіцячага сада. Падрыхтоўчыя курсы пры інстытуце. □ Вучні падрыхтоўчага класа займаліся без продыху: па 6–8 урокаў.С. Александровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)