узаемадзе́янне, ‑я, н.
Узаемная сувязь з’яў, прадметаў паміж сабою, іх узаемная абумоўленасць. Калі хімічны раствор перасычаны, дастаткова ў ім зарадзіцца маленькаму крышталіку, — і малекулярныя сілы ўступяць ва ўзаемадзеянне. Карпюк. // Узгодненасць дзеянняў; узаемная падтрымка. [Камлюк:] — Раптоўнасць, дакладны разлік, арыенціроўка і ўзаемадзеянне ў баі — і вы [Андрэй і Барыс] выйграеце. М. Ткачоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ша́хматы, ‑мат; адз. няма.
1. Гульня на дошцы, раздзеленай на 64 светлыя і цёмныя клеткі (палі), паміж 16 белымі і 16 чорнымі фігурамі па ўстаноўленых для іх правілах хадоў. Бухгалтар Селівей і планавік Ігнат у шахматы гулялі. Корбан.
2. Набор фігур для такой гульні. Расстаўляць шахматы.
[Ад перс. šāh mat — цар памёр.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
штанда́ры, ‑аў; адз. штандара, ‑ы, ж.
Разм. Вялікія, звычайна дубовыя, укапаныя ў зямлю калоды, на якія кладуцца падрубы якога‑н. драўлянага збудавання. Зруб быў яшчэ толькі пачаты — усяго тры вянцы, пакладзеныя на круглыя, тоўстыя дубовыя штандары. Сачанка. [Астаповіч] апынуўся паміж штандараў, на якіх трымаўся ўвесь млынавы будынак. Чорны.
[Ням. Ständer — стойка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шчыпа́цца, шчыплюся, шчыплешся, шчыплецца; незак.
1. Шчыпаць (у 1 знач.) каго‑н.
2. Шчыпаць адзін аднаго. Яго [Пецю] пасадзілі паміж двума задзірыстымі вучнямі. Лаза Пецевай спінай яны даставалі адзін аднаго, шчыпаліся і штурхалі ў бакі. Ракітны.
3. Тое, што і шчыпаць (у 2 знач.).
4. Зал. да шчыпаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бу́фер
(англ. buffer)
1) прыстасаванне ў паравозе, вагоне, аўтамабілі і інш. для паслаблення сілы ўдару, штуршка пры сутыкненні;
2) перан. тое, што паслабляе сутыкненне, канфлікт паміж процідзейнымі бакамі;
3) інф. галіна памяці камп’ютэра, прызначаная для часовага захавання дадзеных пры іх перадачы паміж устройствамі з рознай хуткасцю.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ме́дыум ’пасрэднік паміж людзьмі і «духамі»’ (ТСБМ), ст.-бел. медиумъ ’публічнасць’ (XVII ст.) запазычана са ст.-польск. medyjum ’тс’ (Булыка, Лекс. запазыч., 32), якое з лац. medium ’цэнтр’, ’асяроддзе’, ’грамадскасць, грамадскае жыццё’, ’прызначаны для грамадскага карыстання’. Суч. значэнне бел. лексемы магло прыйсці як з польск., так і з рус. моў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Плі́нтус ’планка, якая закрывае шчыліну паміж падлогай і сцяной’ (ТСБМ, Касп., Сцяшк. Сл.). Праз рус. пли́нтус (з XIX ст.) з лац. plinthis, plinthus ’ніжняя частка п’едэстала калоны’, ’карніз будынка звонку’, якія са ст.-грэч. πλίνθος ’цэгла’, (пазней) ’плітка’. Значэнне ’карніз’ спрыяла семантычнаму пераходу, параўн. плі́нтус ’перакладзіна над вушакамі’ (хоцім., ЛА, 4).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пы́пці ’кіпці, вялікія кіпцюры’ (Бяльк.), пыпты ’пальцы на руках’ (Растарг.). Экспрэсіўнае ўтварэнне ад пыпець ’нарост; ціпун’ (гл.), збліжанае з кіпець ’пазногаць, кіпцюр’ (гл.), параўн. і кіпіць ’ціпун’ (гл.). Звяртае на сябе ўвагу паралелізм слоў балг. пішам ’дакранацца пальцам’ і піша, пітка ’ціпун’, паводле БЕР, 5, 245, не звязаных паміж сабой.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
analogia
analogi|a
ж.
1. аналогія; падабенства;
przez ~ę (według ~i) — паводле аналогіі;
~a między czym a czym — аналогія паміж чым і чым;
2. адпаведнік
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
столкнове́ние ср.
1. в разн. знач. сутыкне́нне, -ння ср., сутыка́нне, -ння ср.;
прийти́ в столкнове́ние пры́йсці ў сутыкне́нне (сутыка́нне);
вооружённое столкнове́ние узбро́енае сутыкне́нне;
2. (спор, ссора) суты́чка, -кі ж.;
ме́жду ни́ми произошло́ столкнове́ние памі́ж імі адбыла́ся суты́чка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)