сарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; незак., каго.
1. Дакараць, выклікаючы пачуццё сораму.
С. за дрэнныя ўчынкі.
2. Няславіць, ганьбіць; бянтэжыць.
Што ты сябе сарамаціш?
|| зак. асарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны (да 2 знач.), пасарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны і прысарамаці́ць, -мачу́, -ма́ціш, -ма́ціць; -ма́цім, -ма́ціце́, -ма́цяць; -ма́чаны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
схілі́ць, схілю́, схі́ліш, схі́ліць; схі́лены; зак.
1. што. Нагнуць, нахіліць; апусціць.
Жыта схіліла спелыя каласы.
2. перан., каго (што) да чаго і на што. Пераканаць у неабходнасці якога-н. учынку, рашэння.
С. сяброў да ўцёкаў.
С. выступаўшых на свой бок.
◊
Схіліць галаву — прызнаць сябе пераможаным, пакарыцца каму-, чаму-н.
|| незак. схіля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
|| наз. схіле́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
увабра́ць, убяру́, убярэ́ш, убярэ́; убяро́м, убераце́, убяру́ць; увабра́ў, -ра́ла; убяры́; увабра́ны; зак.
1. што. Паступова паглынуць, уцягнуць, усмактаць у сябе.
Зямля ўвабрала ваду.
2. што. Заправіць, усунуць унутр чаго-н.
У. кашулю ў штаны.
3. што. З’есці без астатку (разм.).
У. місу капусты.
4. каго. Схапіць, захапіць (разм.).
Разведчыкі ўвабралі фашыста.
|| незак. убіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
узрасці́, -расту́, -расце́ш, -расце́; -расцём, -расцяце́, -расту́ць; -ро́с, -расла́, -ло́; зак.
1. Вырасці, стаць дарослым; узгадавацца; узышоўшы, вырасці (пра расліны).
Сыны ўзраслі.
Край, дзе я ўзрос, вабіць да сябе.
Жыта добра ўзрасло.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Вырасці, стаць большым, мацнейшым, больш значным.
Сілы ўзраслі.
Узрасла актыўнасць.
Узрос аўтарытэт арганізацыі.
|| незак. узраста́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упара́дкавацца, -куюся, -куешся, -куецца; -куйся; зак.
1. Навесці ў сябе парадак, справіцца з чым-н.
У. ў хаце.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пайсці налад, наладзіцца.
Жыццё горада паступова ўпарадкавалася.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Стаць добраўпарадкаваным.
Горад упарадкаваўся.
|| незак. упарадко́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца; наз. упарадко́ўванне, -я, н.
|| наз. упара́дкаванне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
упо́равень, прысл. і прыназ. з Т (разм.).
1. прыназ., з чым. На адной лініі, вышыні, глыбіні і пад.; на адным узроўні.
Вада ў. з краямі бочкі.
Самалёт ляціць у. з воблакамі.
2. прысл., з кім. Аднолькава, на роўных правах.
Адчуваць сябе ў. з іншымі.
3. прыназ., з кім-чым. Поруч, побач.
Сядзець у. з кім-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
herself
[hɜ:rˈself]
pron.
1) (emph.) сама́, адна́
She herself did it — Яна́ сама́ гэ́та зрабі́ла
(all) by herself — зусі́м адна́
2) (refl.) сябе́
She washed herself — Яна́ памы́лася
She knew herself well enough — Яна́ до́бра сябе́ зна́ла
3)
She is not herself — Яна́ сама́ не ў сабе́; сама́ не свая́
She came to herself — Яна́ апрыто́мнела
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ Напу́ганы ’празмерна адзеты’, напугацца ’празмерна надзець на сябе, начапляць лішняга’, ’надзьмуцца, натапырыцца’, ’абкружыцца імглістым кругам (пра месяц)’ (ТС). Можа разглядацца разам з напугацца ’нажлукціцца, напіцца’ (Нас., Янк., Сцяц.; стаўбц., Нар. сл.; жлоб., Нар. словатв.; Сцяшк.), ’напіцца чаго-небудзь настолькі, каб нельга было самому ўстаць з месца’ (Шпіл.), ’нажэрціся’ (Янк. 1, Клім., Мат. Гом.), што да пу́гаць ’сёрбаць, хлябтаць’ (гл.), гукапераймальнага паходжання; значэнне ’празмерна надзець на сябе’ праз стадыю ’стаць тоўстым (ад піцця, яды)’. Аднак не выключана, што гэта значэнне развілося на іншай базе, параўн. напу́галаса, бы пугич (ТС), што звязваецца з вобразам птушкі, якая натапырвае пер’е, надзімаецца пры пагрозе; тады хутчэй Да *Pǫ§y ’патаўшчэнне’, параўн. рус. пуговина ’узвышэнне, горб’, пуговица ’гузік’, літ. pugulis ’уздутае ўзвышэнне’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мнить несов. ду́маць; (предполагать) меркава́ць; (представлять себе, воображать) уяўля́ць; (считать) лічы́ць;
мно́го о себе́ мнить шмат аб сабе́ ду́маць (уяўля́ць);
мнить себя́ учёным лічы́ць сябе́ вучо́ным;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
пеня́ть несов. нарака́ць (на каго, што), крыўдава́ць (на каго, што); (жаловаться) ска́рдзіцца (на каго, што); (укорять) дакара́ць (каго, што);
◊
пеня́й на себя́ крыўду́й (нарака́й) на сябе́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)