сарако́ўка, ‑і, ДМ ‑коўцы; Р мн. ‑ковак; ж.
Разм.
1. Сорак гадоў. Ездзіў Картуль шпарка, затое хадзіў паволі-паволі, нібыта баючыся растрэсці сябе, хоць не меў яшчэ і саракоўкі за плячыма. Пташнікаў. [Яўхім:] — Бачу, што нібыта прайшоў Усцін, а ты і ёсць Усцін!.. Значыць, яшчэ ходзіш? Колькі табе... пад дзве саракоўкі ўжо ёсць? Ракітны.
2. Уст. Манета вартасцю ў 20 капеек. Калі на стале зазвінела грыўні, залатоўкі, саракоўкі і паўрублі, Садовіч ціха сказаў Лабановічу: — Давай, брат, папрабуем. Лабановіч першы раз бачыў такую ўрачыстую, такую паважную гульню. Колас. Хлопцы яшчэ сабралі па саракоўцы, і капельмайстар паабяцаў іграць усю ноч. С. Александровіч.
3. Уст. Бутэлька гарэлкі ёмістасцю ў 1/40 частку вядра.
4. Тое, што мае таўшчыню ў 40 міліметраў (сантыметраў). Дошка-саракоўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нале́жаць, -жу, -жыш, -жыць; незак.
1. каму. Быць, з’яўляцца ўласнасцю каго-, чаго-н., знаходзіцца ў распараджэнні каго-н.
Нетры зямлі належаць дзяржаве.
Будучае належыць моладзі.
2. да каго-чаго. Адносіцца да якой-н. групы, уваходзіць у склад чаго-н.
Н. да механізатараў.
3. каму-чаму. Быць уласцівым каму-, чаму-н.; заключацца ў кім-, чым-н.
Важная роля належыць культуры.
4. безас., каму. Падлягаць выплаце, выдачы за што-н.
Належыць заплаціць за нумар у гасцініцы.
5. безас., каму і без дап. Быць устаноўленым, вызначаным.
Паставым належыць мець пісталеты.
6. безас., з інф., каму. Быць неабходным.
Перш за ўсё належала сабраць насенне.
Дэпутату належала яшчэ раз сустрэцца з выбаршчыкамі.
◊
Як (і) належыць (разм.) — як патрэбна, як мае быць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паду́маць, -аю, -аеш, -ае; зак.
1. гл. думаць.
2. Правесці некаторы час, думаючы пра што-н.
Не спяшайся з вывадам, добра падумай.
3. 2 ас. адз. і мн. л.
паду́маеш, паду́майце. Ужыв. як пабочн. сл. або як рэпліка для выражэння насмешкі, недавер’я і пад. (разм.).
Падумаеш, такі знаток знайшоўся.
Падумайце, ён яшчэ і грубіяніць мне.
◊
І не падумаю (і не падумаеш, і не падумаў і пад.; разм.) —
1) у спалучэнні з інф. абазначае адмаўленне, нязгоду, нежаданне.
Падбухторваў мяне на дрэннае, а я і не падумаў ісці на такое.
І не падумаю прасіць прабачэння;
2) без інф. выражае катэгарычны адказ. —
Адпусціш мяне ў горад? — І не падумаю.
Падумаць! і падумаць толькі! (разм.) — выражэнне здзіўлення.
Падумаць толькі: што мы выцерпелі!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Мя́шкі *назвы плоскуняў* (староб., ДАБМ к. 283), замишкі ’яшчэ растучыя плоскуні’ (ДАБМ, с. 870). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Перамы́ты: як пірамы́тый ’гладкі, укормлены’ (полац., Нар. лекс.). Да перамы́ць ’памыць яшчэ раз’, гл. мыць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Се́квіны ‘мача’ (ганц., Сл. ПЗБ). Да сікаць, сцаць (гл.); параўн. яшчэ рус. пск. сёкать ‘мачыцца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дабра́к, ‑а, м.
Разм. Добры, спагадлівы чалавек. Гэта быў яшчэ не стары чалавек, але валасы меў сівыя. Позірк вачэй — суровы, патрабавальны. Але чамусьці не страшна было пад.. позіркам гэтага чалавека. Ён [камандзір] здаваўся дабраком. Каваленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́пырснуцца, ‑нецца; зак. і аднакр.
1. Пырснуўшы, выліцца.
2. перан. Тое, што і выпырснуць (у 3 знач.). Была тая пара года, калі на дрэвах палопаліся пупышкі і выпырснулася свежая, яшчэ кволая зеляніна вясны. Сабаленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
варо́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Яма, утвораная разрывамі снарадаў, мін і пад. У варонках ад снарадаў поўна ржавай вады. Гурскі. Яшчэ да залпаў.. [Андрэй] заўважыў непадалёку свежую варонку ад бомбы. Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
веснахо́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Паэт. Хада вясны. Толькі ціха сніцца зорам крыгалом і веснаход. Машара. // Надыход светлых, радасных падзей, з’яў і пад. Яшчэ шмат хто глядзіць мо варожа На ўспенены дзён веснаход... Гурло.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)