Бурлі́ць ’бурліць’. Рус.бурли́ть, укр.бурли́ти. Усх.-слав. слова, спрэчнае па паходжанню. Праабражэнскі (1, 54) лічыў яго гукапераймальным. Фасмер (1, 246), Рудніцкі (263–264) думаюць пра сувязь з *burʼa (гл. бу́ра). Шанскі (1, Б, 234) выводзіць ад *бурло ’крыкун, шумны чалавек’ (параўн. рус.бурло ’самы вялікі звон на званіцы’, бурлан ’крыкун, забіяка’ і г. д.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарбу́ша ’рыба гарбуша’ (БРС), укр.горбу́ша. Новае запазычанне з рус.горбу́ша ’рыба гарбуша’. У рус. мове гэта слова вядома ўжо ў слоўніках канца XVIII ст. Паводле Шанскага (1, Г, 130), гэта слова ў рус. мове з’явілася спачатку ў далёкаўсходніх дыялектах. Назва дадзена рыбе за вялікі горб, які вырастае ў самцоў. Гл. Шанскі, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Каўшы́н ’збан’. Іменна ў такой форме гэта лексема сустракаецца ў некаторых бел. гаворках (агляд гл. у Лаўчутэ, Сл., 39). Гэта запазычанне з літ. мовы мае крыніцай літ. формы *kaušinas, *kaušynas ’вялікі збан’ (у аснове ляжыць форма kaušas ’коўш’). Гл. Лаўчутэ, там жа; Фасмер, 2, 397–398. Такім чынам, формы тыпу кадшый трэба разглядаць як зыходныя.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кру́пны ’буйны, грубы’ (ТС). Укр.крупний, рус.крупный ’тс’, балг.крупен, серб.-харв.кру́пан ’тс’, польск.krupny ’крупавы’, чэш.krupny ’тс’. З гэтага супастаўлення відаць, што пераход у значэнні ’крупавы’ > ’крупны, вялікі’ звязаны з супрацьпастаўленнем мука — крупа («крупная» мука, з нямолатымі зярнятамі). Параўн. балг.крупно (брашно) ’крупная (мука)’ (Трубачоў, Дополн., 2, 386). Гл. крупы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пры́бруч: жарт. пры́бруч легчы ’легчы на жывот’ (Марц.). Да бру́ха або бру́х (гл.), што, відаць, аднолькава магчыма. Сюды ж метафарычнае ўтварэнне прыбру́шыцца ’дарвацца; з прагнасцю есці або піць’ (жлоб., Нар. словатв.). Параўн. рус.дыял.прибрю́хий ’з вялікім жыватом, пузам’, прибрю́шистый ’тс’, прибрю́шие ’вялікі жывот, пуза’, укр.при́брюш ’каханак’, адносна апошняга гл. ЕСУМ, 4, 568.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тайфу́н ’трапічны цыклон, ураган вялікай разбуральнай сілы’ (ТСБМ; 1914 г., КСНН). Праз рус.тайфу́н ’тс’ з англ.typhoon (адсюль і ў іншыя еўрапейскія), першакрыніцай якога з’яўляецца кіт.tai fêng ’вялікі вецер, цыклон’ (Фасмер, 4, 12; Чарных, 2, 225; ЕСУМ, 5, 504). Паводле Акуленкі (Мовознавство, 1997, 1, 16), кантамінаванае з араб.tūfán ’віхор’ (< грэч.τυφών).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спі́на, -ы, мн. -ы, спін, ж.
Частка тулава ад шыі да крыжа.
Выпрастаць спіну.
◊
Гнуць спіну —
1) многа і цяжка працаваць на каго-н.;
2) перад кім пакланяцца, угоднічаць.
За спінай вялікі вопыт работы — у мінулым.
На ўласнай спіне зведацьшто-н. — на сваім вопыце.
Не разгінаючы спіны — без адпачынку, старанна рабіць што-н.
Павярнуцца спінайда каго-, чаго-н. — выказаць абыякавасць, знявагу, перастаць звяртаць увагу на каго-, што-н.
Рабіць што-н. за спінайу каго-н. — без ведама каго-н.
|| памянш.спі́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.
|| прым.спінны́, -а́я, -о́е.
Спінныя пазванкі.
С. мозг (у пазваночніку).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
bug
[bʌg]1.
n.
1) казя́ўка, кузу́рка f.
2) блашчы́ца f.; клоп, клапа́m.
3) informal хваробатво́рная бактэ́рыя, бацы́ла f.
4)
а) вялі́кая заціка́ўленасьць, апанта́насьць f.
б) вялі́кі ама́тар
the travel bug — вялі́кі ама́тар падаро́жжаў
5) Sl. жучо́к -ка́(прыла́да для падслухо́ўваньня)
2.
v.t.
1) Sl. уста́віць мікрафо́н для падслухо́ўваньня
2) Sl. дакуча́ць, дуры́ць галаву́, назаля́ць
•
- bug off
- bug out of the eyes
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
prominent[ˈprɒmɪnənt]adj.
1. до́бра вядо́мы, вялі́кі, выда́тны, зна́чны;
a prominent English scientist выда́тны англі́йскі вучо́ны
2. які́ выступае (уперад); ба́чны, прыме́тны;
put smth. a prominent position паста́віць што-н., каб было́ ба́чна;