варо́на, ‑ы, ж.
1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем. Вароны на балоце — гаспадар на рабоце. Прыказка.
2. перан. Разм. Пра нерастаропнага, нехлямяжага чалавека.
•••
Белая варона — пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым‑н. сярод іншых.
Варон страляць (лавіць, лічыць) гл. страляць.
Варона загуменная — тое, што і варона (у 2 знач.).
Дурная варона (лаянк.) — пра чалавека, які нешта недагледзеў, не зразумеў, выявіў сваю нерастаропнасць.
(Як) мокрая варона — пра збянтэжанага, разгубленага чалавека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ра́бчык 1 ’лясная птушка’ (ТСБМ; лудз., Сл. ПЗБ; Ян., ТС), рабе́ц ’рабчык’ (Гарэц.), рабо́к ’рабчык’ (Дразд.), ра́бка ’самка рабчыка’, ’плямістая карова’ (ТС), ст.-бел. рабецъ, рябецъ, рус. ря́бчик, укр. ря́бчик, о́рябка, польск. jarząbek, чэш. jeřábek, в.-луж. wjerjabka, балг. я́ребица ’курапатка’, літ. jerubė̃. Узыходзяць да і.-е. кораня *ē̆reb(h)‑: *ō̆reb(h)‑ (на агульнаславянскай глебе з назалізаваным e: *(j)eręb‑), які меў значэнне цёмна-чырвонага і бурага колераў, параўн. ст.-в.-ням. erpf ’цёмны’, ’чорна-буры’, ст.-ісл. jarpr ’карычневы’, ’буры’ (Покарны, 1, 334).
Ра́бчык 2 ’клін у заднім навоі’ (Ян.). Няясна, параўн. рабу́шка 2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГЛЯК,
ганчарны выраб; гліняная пасудзіна для захоўвання і транспарціроўкі вадкіх рэчываў — алею, квасу, вады і інш. Часам у ім заварвалі чай, настойвалі зёлкі. Шарападобная, радзей крыху падоўжаная пасудзіна з кароткім вузкім горлам з літком або без яго, з 1—2 ручкамі. Памеры ад цацачных (0,1 л) да вялікіх (8—10 л). Рабілі глякі чорна-задымленыя, паліваныя, зрэдку гартаваныя, упрыгожвалі глянцаваным і лінейна-хвалістым контррэльефным арнаментам, ангобнай размалёўкай.
т. 5, с. 311
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
photograph1 [ˈfəʊtəgrɑ:f] n. (таксама photo) фатагра́фія, зды́мак;
a passport photograph фатагра́фія на па́шпарт;
wedding photographs вясе́льныя фатагра́фіі;
an old blackand-white photograph of the city ста́ры чо́рна-бе́лы фотазды́мак го́рада;
take a photograph of smb. фатаграфава́ць каго́-н.;
Visitors are not allowed to take photographs inside the museum. Наведвальнікам не дазваляецца фатаграфаваць у музеі.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ВІДЭАМАНІТО́Р, манітор,
прыстасаванне для візуальнага кантролю якасці тэлевізійнага відарыса ў розных пунктах тракту яго перадачы (напр., на выхадзе перадавальнай тэлевізійнай камеры). Бывае: чорна-белы і каляровы; малагабарытны, пераносны і універсальны. На відэаманітор падаецца відэасігнал, каляровы відэасігнал, сігналы асн. колераў (або яркасны і два колерарознасныя сігналы). Відэаманітор для кантролю амплітуды і фазы сігналаў у каляровых сістэмах ПАЛ і НТСЦ наз. вектараскопам. Выкарыстоўваецца ў відэакамерах, на тэлецэнтрах, прыкладных тэлевізійных устаноўках і інш.
т. 4, с. 143
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВІДЭАСІГНА́Л,
электрычны сігнал з шырокім спектрам частот, прызначаны для ўтварэння чорна-белых, каляровых або стэрэавідарысаў. Мае сігнал відарыса, радковыя і кадравыя сінхраімпульсы (каляровы відэасігнал акрамя сігналу яркасці мае сігналы колернасці і колернай сінхранізацыі). Бывае аналагавы і лічбавы. Утвараецца святлоэл. пераўтваральнікамі, напр., відыконамі ў тэлебачанні, фотаэлементамі і фотапамнажальнікамі ў факсімільнай сувязі, дэтэктарамі эл.-магн. хваль у радыёлакацыі. Паласа частот спектра відэасігналу вызначаецца скорасцю разгортвання відарыса і стандартызавана для кожнага выпадку выкарыстання.
т. 4, с. 143
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ilustracja
ж.
1. ілюстрацыя;
barwna (biało-czarna) ilustracja — каляровая (чорна-белая) ілюстрацыя;
2. афармленне;
ilustracja muzyczna — музычнае афармленне;
3. ілюстрацыя; прыклад
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Рабы́ ’пярэсты’, ’з рабаціннем’, ’паласаты’, ’з рабізной на вадзе’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), ’вяснушкаваты, стракаты’ (Сцяшк.), ’пярэсты, стракаты (пра каня, парася, карову)’ (ЛА, 1), ’паласатая тканіна’ (узд., ЛА, 4), ра́бы ’рабы’ (Ян.), ра́бый ’рабы’ (Бяльк.), раба́ты ’рабы, пярэсты’ (ТС, Яруш., Бяс.), ра́біць ’рабіць стракатым’ (Федар.), ст.-бел. рабый, ребый, польск. jarząbaty ’стракаты’, славен. ríbast ’паласаты’, суадносны з літ. ráĩbas ’пярэсты’, лат. ràibs ’пярэсты’, ст.-пруск. roaban ’паласаты’. Рэканструюецца зыходны корань *rei̯‑/*roi̯‑ з суф. *bho‑ (Бязлай, 3, 177). Паводле Чарных, і.-е. корань *ērerb(h)‑: *reb(h)‑ — на праславянскай глебе — з назалізацыяй галоснага *ręb‑, параўн. ст.-в.-ням. erpf ’цёмны’, ’чорна-буры’, ст.-ісл. jarpr ’карычневы’, ’буры’, грэч. ὄρφνη ’цемната’ (Чарных, 2, 133).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ГІ́ЛЬМАН Залман Давыдавіч
(н. 17.11.1929, г. Барысаў Мінскай вобл.),
бел. вучоны ў галіне селекцыі і развядзення с.-г. жывёл. Д-р с.-г. н. (1976), праф. (1978). Скончыў Маскоўскую с.-г. акадэмію (1952). З 1965 у Бел. НДІ жывёлагадоўлі. Навук. працы па прыватнай заатэхніцы, селекцыі і развядзенні свіней (бел. чорна-пярэстая парода і бел. ўнутрыпародны тып свіней буйной белай пароды).
Тв.:
Повышение продуктивности свиней. Мн., 1982;
Свиноводство. Мн., 1989;
Свиноводство и технология производства свинины. Мн., 1995.
т. 5, с. 245
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
чёрный
1. прил., в разн. знач. чо́рны;
чёрная кра́ска чо́рная фа́рба;
чёрный хлеб чо́рны хлеб;
чёрный шрифт чо́рны шры́фт;
чёрная металлу́рги́я чо́рная металу́ргія;
чёрный пар с.-х. чо́рны папа́р;
чёрное де́рево чарнадрэ́ва;
чёрный лес чо́рны лес;
чёрный ход чо́рны ход;
чёрные мы́сли чо́рныя ду́мкі;
чёрная рабо́та чо́рная рабо́та;
чёрная би́ржа чо́рная бі́ржа;
2. (курной) ку́рны; чо́рны;
чёрная ба́ня ку́рная (чо́рная) ла́зня;
3. сущ. (темнокожий) чо́рны, -нага м.;
◊
чёрная доска́ чо́рная до́шка;
чёрные спи́ски чо́рныя спі́сы;
на чёрный день на чо́рны дзень;
держа́ть кого́-л. в чёрном те́ле трыма́ць каго́-не́будзь у чо́рным це́ле;
чёрная ко́шка пробежа́ла ме́жду ни́ми чо́рная ко́шка прабе́гла памі́ж і́мі;
чёрным по бе́лому чо́рным па бе́лым;
ви́деть всё в чёрном све́те ба́чыць усё ў чо́рным святле́;
черны́м-черно́ а) (очень черно) чо́рна-чо́рна, чарню́сенька; б) (очень много) аж чо́рна.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)