скалекадо́нты
(н.-лац. scolecodonten, ад гр. skoleks = чарвяк + odus, odontos = зуб)
выкапнёвыя рэшткі сківіц драпежных многашчацінкавых чарвей, якія выяўлены ў адкладах ардовіку, сілуру, дэвону, карбону.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
вы́ползок м.
1. (сброшенная во время линьки кожа) вы́паўзак, -зка м., выпо́ўзіны, -наў ед. нет;
2. (червяк) чарвя́к, -ка́ м., вы́паўзак, -зка м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
robak
м.
1. чарвяк;
2. гліст; рабак;
zalać ~a разм. заліць гора; напіцца з гора
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
БУРАКО́ВАЯ НЕМАТО́ДА
(Heterodera schachtii),
паразітычны круглы чарвяк сям. Heteroderidae, які пашкоджвае карані буракоў і інш. раслін з сям. капуставых і лебядовых (капуста, турнэпс, радыска, рыжак, шпінат). Пашырана ва ўсіх раёнах буракасеяння; на Беларусі найб. шкодная ў Брэсцкай і Мінскай абласцях.
Вясной лічынкі пранікаюць у карані раслін, праходзяць стадыі развіцця, ператвараюцца ў самак і самцоў. За вегетац. перыяд бураковая нематода дае 1 пакаленне. У пашкоджаных раслін утвараецца густая сетка дробных каранёў (барадатасць), лісце жаўцее і робіцца кучаравае, караняплоды буракоў дробныя, з паніжанай цукрыстасцю.
т. 3, с. 343
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
п’я́ўка, ‑і, ДМ п’яўцы; Р мн. п’явак; ж.
1. Прэснаводны чарвяк, які корміцца кроўю жывёл, прысмоктваючыся да іх цела. Конская п’яўка. Медыцынскія п’яўкі. □ У балоце кішма кішаць п’яўкі, гадзюкі... Грамовіч.
2. перан. Крывапівец, паразіт, прыгнятальнік. І як ні кляў ён [Антось] гэту п’яўку, Ды мусіў даць рубля за спраўку. Колас. [Следчы:] — І не сорам вам быць п’яўкай, жыць за чужы кошт? «Звязда».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гельмінтаспо́рый
(н.-лац. helminthosporium, ад гр. helmins, -nthos = чарвяк + spora = семя)
недасканалы грыб сям. дэмацыевых, які развіваецца на кары, лісці, сухіх галінках і сцёблах дрэвавых і травяністых раслін.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ра́тны 1 ’ваенны, баявы’ (ТСБМ, Нас.): ратны чарвяк ’лічынка грыбнога камара’, паходжанне назвы тлумачыцца яе паводзінамі: “Лічынкі гэтага насякомага збіраюцца ў вялікую групу і пачынаюць “падарожнічаць”. Яны белага колеру і паўзуць суцэльнай лентай, шырынёю да двух сантыметраў і даўжынёю да чатырох-шасці метраў, за што і атрымалі сваю народную назву” (Кахманюк, Родная прырода, 1978, 6, 13). Гл. раць.
Ра́тны 2 ’арэндны’: ратные грошы (Нас.). Ад ра́та (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ślimak
м.
1. заал. слімак; смоўж;
2. пакручасты (спіральны) пад’ём (дарогі);
3. тэх. чарвяк;
4. анат. улітка
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
земляны́, ‑ая, ‑ое.
1. Які мае адносіны да зямлі 1 (у 3 знач.), звязаны з ёю. Земляныя работы.
2. Зроблены з зямлі; які складаецца з зямлі. Земляны вал. □ Мікола ўстаў з куфра і, басанож па халоднай земляной падлозе, пачаў шарыць у цемры. Брыль.
3. Які жыве або знаходзіцца ў зямлі. Земляныя ластаўкі. Земляныя насякомыя. // Як састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных тэрмінаў. Земляны арэх. Земляная груша. Земляны чарвяк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Валасе́нь 1 ’пухір на пальцах, хвароба’ (Нас.). Насовіч тлумачыць, што хвароба названа так таму, што яе выклікае быццам бы чарвяк, падобны да воласа (Нас., 65).
Валасе́нь 2 ’хвароба’. Гл. валаснік 1.
Валасе́нь 3 ’нітка або жылка ў вудзе’ (бых., КЭС), валаснік ’тс’ (Гарэц.). Да волас, з якога робіцца такая жылка.
Валасе́нь 4 ’моцная высокая трава’ (Маш.), валасень, валасняк ’расліна, Hieracium pilosella L.’. Да волас.
Валасе́нь 5 ’від чарвяка, Nematomorpha, Gordiacea’ (КЭС). Назва дадзена за валасападобнае цела (БелСЭ, 2, 567).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)