Во́рат ’дзірка ў мяху, праз якую насыпаюць што-небудзь’ (Нас.); ’каўнер’ (Бяльк., Грыг., КЭС, віц.); ’каўнер, прарэх’ (Шатал.). Рус., укр. во́рот ’каўнер’, ст.-рус. воротъ ’шыя’, ст.-слав. вратъ, балг. врат, серб.-харв. вра̑т, славен. vrȃt ’шыя’, польск. wrot ’вяртанне’, в.-луж. wrót ’паварот’. Звязана чаргаваннем з вярцець (Фасмер, 1, 354). Прасл. vortъ — аддзеяслоўнае ўтварэнне ад vortiti (гл. варочаць), першапачаткова Nomen actionis ’паварот, тое, што варочаецца’ (Брукнер, 632; Скок, 3, 618 і наст., Шанскі, 1, В, 167 і наст.). У бел. мове значэнне ’каўнер’, калі меркаваць па лакалізацыі, магчыма, пад рус. уплывам.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

гра́дус, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Адзінка вымярэння вугла або дугі, роўная 1/360 акружнасці.

Вугал у шэсцьдзясят градусаў.

Паварот на сто восемдзесят градусаў (таксама перан.: рэзкая змена сваёй думкі, пазіцыі).

2. Адзінка вымярэння тэмпературы.

Мароз дваццаць градусаў.

3. Адзінка вымярэння працэнтнага ўтрымання спірту ў алкагольных вырабах.

Каньяк у сорак градусаў.

◊

Пад градусам (разм., неадабр.) — у стане лёгкага ап’янення.

|| прым. гра́дусны, -ая, -ае.

Градусная сетка.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

перыпеты́я

(гр. peripeteia)

раптоўная змена, нечаканы паварот у якой-н. падзеі, у жыцці (напр. перыпетыі лёсу).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

піруэ́т

(фр. pirouette)

1) поўны кругавы паварот усім целам на наску адной нагі (у танцы);

2) хуткае вярчэнне цела вакол вертыкальнай восі ў фігурным катанні на каньках;

3) паварот каня на задніх нагах пры верхавой яздзе.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

аэратрапі́зм

(ад аэра- + гр. tropos = паварот)

роставыя рухі каранёў і сцёблаў раслін да крыніцы кіслароду.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ката́страфа

(гр. katastrophe = паварот, пераварот)

сітуацыя, якая разгортвае і завяршае кульмінацыю дзеяння ў літаратурным творы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

вольт ​1, ‑а, М ‑льце, м.

Адзінка вымярэння напружання электрычнага току.

[Ад уласн. імя.]

вольт ​2, ‑а, М ‑льце, м.

Спец.

1. Круг, утвораны крутым паваротам каня пры верхавой яздзе на манежы. // Круты паварот каня пры манежнай яздзе.

2. Ухіленне ад удару праціўніка ў час фехтавання.

[Фр. volte.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

zwrot, ~u

м.

1. паварот;

zwrot na prawo (na lewo) — паварот направа (налева);

2. зварот; вяртанне;

zwrot pieniędzy — зварот (вяртанне) грошай;

w tył zwrot! — кругом! (каманда)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

вы́крут, ‑у, М ‑круце, м.

1. Незвычайны паварот. Сцежка з выкрутам. Скокі з выкрутамі.

2. перан. Прыём з хітрыкамі, які прымяняецца для ўхілення ад прамога адказу, удзелу ў якой‑н. справе, маскіроўкі сапраўднай мэты. Пачаўся допыт з усімі дыпламатычнымі выкрутамі і старанна замаскіраванымі намёкамі. Пятніцкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вальтыні́зм

(ад іт. volta = паварот)

здольнасць многіх груп насякомых даваць ад аднаго да некалькіх пакаленняў у год.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)