(31.1.1823, с. Якушынцы Вінніцкай вобл., Украіна — 3.6.1889),
польскі пісьменнік, збіральнік і даследчык бел.нар. песень і абрадаў. Скончыў Кіеўскі ун-т (1843). З 1858 жыў у Камянцы, з 1866 у Варшаве. Аўтар аповесцяў пра мінулае польск. шляхты. У працы «Абрадавыя песні рускага насельніцтва з ваколіц Пінска» (1878) апісаў куставы і вясельны абрад на Піншчыне, апубл. сямейна-, каляндарна-абрадавыя і пазаабрадавыя бел.нар. песні.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
наце́шыцца, ‑шуся, ‑шышся, ‑шыцца; зак., кім-чым, зкаго-чаго і без дап.
1. Зведаць задавальненне; парадавацца, пацешыцца ўволю. Андрэева маці — знясіленая, хворая старая, якая рэдка калі злазіла з печы, — не магла нацешыцца з сына і нявесткі.Хадкевіч.Спаткаўшыся, сябрукі не маглі адзін з другога нацешыцца, успамінаючы даўно мінулае, перажытае.Ядвігін Ш.
2. Зведаць асалоду ўзаемнага кахання. — Не нацешыліся, не намілаваліся яшчэ, а ўжо, бедная [Гэлька], удавіца.Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ка́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.(звычайнаўспалучэннісасловамі «у мінулае», «у нябыт» і пад.).
Прапасці, знікнуць бясследна. Кануць у вечнасць. □ Амаль з кожнай старонкі на .. [Адэлаіду Сяргееўну] пазіралі невыразныя цені, вочы некалі модных паэтаў. Паэты канулі ў нябыт.Асіпенка.Мне душу смуткам напаўняе, Што ў прошласць канулі гадочкі.Колас.
•••
Кануць у Лету (кніжн.) — быць забытым, знікнуць бясследна, назаўсёды.
Як у ваду кануў — бясследна знік, прапаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэтраспе́кцыя
(ад лац. retro = назад + spectare = глядзець)
1) погляд у мінулае, аналіз мінулых падзей, перажыванняў;
2) зварот да мінулага для выяўлення ў ім зародкаў тэндэнцый, уласцівых сучаснасці;
3) погляд на прагрэсіўныя сацыяльныя ідэалы як на такія, якія ўжо існавалі ў больш-менш аддаленым мінулым.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
zurückversetzen
1.
vt вярта́ць (каго-н. у мінулы стан)
2.
(sich) у ду́мках перано́сіцца ў міну́лае
sich in die Kíndheit ~ — вярну́цца ду́мкамі ў дзяці́нства
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Міну́ць ’прайсці, праехаць міма’, ’пазбегнуць’, ’скончыцца’, ’споўніцца’, ’прапусціць’ (ТСБМ, Нас., Бяльк., ТС, Сл. ПЗБ), міну́цца ’адысці ў мінулае’, ’здохнуць, прапасці’ (карэліц., Сл. ПЗБ, Нар. словатв.), драг.мыну́тыся ’размінуцца’ (Лучыц-Федарэц). Укр.мину́ти, рус.мину́ть, минова́ть, польск.minąć, н.-луж.minuś, в.-луж.minyć so, чэш.minouti, ст.-чэш.minovati, славац.minúť, славен.míniti, серб.-харв.ми́нути, мак., балг.мине, минува, ст.-слав.минѫти, миновати. Прасл.minǫti. Магчыма, кельтызм. Параўн. с.-уэльск.mynet, гальск.Moenus ’Майн’, а таксама лац.meāre ’ісці, праходзіць’. Да і.-е.*mei‑/*min‑/*moin ’ісці’ (Бернекер, 2, 59; Сольмсэн, KZ, 37, 582; Фасмер, 2, 624). Першапачаткова (паводле Махэка₂, 364) мела значэнне ’сустракацца з некім’, але пазней у славян стала абазначаць ’сустракацца без прыпынку, праходзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
rake2[reɪk]v.
1. зграба́ць гра́блямі; зараўно́ўваць
2. стара́нна шука́ць (што-н.)
rake in[ˌreɪkˈɪn]phr. v.infml заграба́ць гро́шы
rake out[ˌreɪkˈaʊt]phr. v.
1. выграба́ць (вугаль, попел)
2. вышу́кваць, выко́пваць;
rake out information здабыва́ць зве́сткі
rake up[ˌreɪkˈʌp]phr. v.infml: rake up the past варушы́ць міну́лае (неадабральна)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
рэстаўры́раваць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак. і незак., што.
1. Зрабіць (рабіць) рэстаўрацыю (у 1 знач.), аднавіць (аднаўляць) што‑н. старое, папсаванае. Рэстаўрыраваць карціну. Рэстаўрыраваць замак. □ Бачыў у Салотчы новую гасцініцу і шэдэўр старога манастыра, які якраз рэстаўрыравалі.Караткевіч.Усе архітэктурныя помнікі, у тым ліку і нядаўна выяўленыя, павінны ўвайсці ў спіс аб’ектаў, якія неабходна рэстаўрыраваць.«Помнікі».
2. Аднавіць (аднаўляць) мінулае, тое, што было адменена, што аджыло. Рэстаўрыраваць старыя парадкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гісто́рыя, -і, ж.
1. Рэчаіснасць у яе развіцці і руху.
Законы гісторыі.
2. Навука аб развіцці чалавечага грамадства.
Г.
Старажытнага свету.
Г.
Сярэдніх вякоў.
3. Ход развіцця, руху чаго-н.
Г. раслін.
Г. знешняга гандлю.
Г. хваробы.
4. Сукупнасць фактаў і падзей, што адносяцца да мінулага жыцця; мінулае, якое захавалася ў памяці людзей.
Народныя вясельныя абрады ўжо сталі гісторыяй.
5.мн. -і, -рый. Расказ, апавяданне пра што-н.
Дзеці любяць слухаць займальныя гісторыі.
6.мн. -і, -рый. Здарэнне, выпадак, пераважна непрыемныя.
Трапіць у сумную гісторыю.
Вось дык г.!
|| прым.гістары́чны, -ая, -ае (да 1—4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
remote[rɪˈməʊt]adj.
1. адда́лены, далёкі;
remote past далёкае міну́лае;
remote ancestors далёкія про́дкі
2. глухі́, адасо́блены;
a remote village глуха́я вёска
3. далёкі, да́льні (пра сваякоў)
4. малы́;
aremote chance невялі́кі шанц
5. (from) які́ не звя́заны з чым-н. непасрэ́дна; які́ мае адда́леныя адно́сіны да чаго́-н.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)