Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
леў¹, ільва́і (пасля галосных) льва, мн. ільвы́і (пасля галосных) львы, ільво́ў (льво́ў), м.
1. Буйны драпежнік сямейства кашэчых з кароткай жаўтаватай поўсцю (і пышнай грывай у самцоў).
Рык ільва.
2.перан. Той, хто вызначаецца магутнай сілай, смеласцю, адвагай.
○
Марскі леў — жывёліна сямейства вушастых цюленяў.
◊
Ільвіная доля — самая большая частка чаго-н.
|| прым.ільві́ныі (пасля галосных) льві́ны, -ая, -ае.
Ільвіны зеў (назва кветкі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
злы, -а́я, -о́е.
1. Які тоіць у сабе зло.
З. намер.
Злая доля (няшчасная).
2. Поўны злосці, варожасці.
З. чалавек.
Злыя вочы.
3.на каго-што. Сярдзіты, поўны злосці на каго-, што-н.
Ён з. на ўсіх.
4. Куслівы, злосны (пра жывёл).
З. сабака.
5.перан.Ужыв. для абазначэння вышэйшай ступені якой-н. якасці, дзеяння, стану і пад., выражанага назоўнікам (разм.).
З. мароз.
Злыя вятры.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Лёс1 ’доля, умовы далейшага існавання’, ’сутыкненне, збег абставін, акалічнасцей’ (ТСБМ, Гарэц., Бяльк., Касп.), ’жэрабя’ (драг., Сл. паўн.-зах.), ст.-бел.лиосъ ’лёс, жэрабя’ (XVI ст.) запазычана са ст.-польск.los, якое з с.-в.-ням.lōȝ ’лёс, доля, прызначэнне’ (Булыка, Лекс. запазыч., 193; Кюнэ, Poln., 73; Чартко, Бел. лінгв. зб., 152; Слаўскі, 4, 333). Сюды ж гродз.лёсы ў выразе: лёсы на кій мераць ’рабіць выбар’ (Нар. словатв.), смарг.лёсы ’паперкі з нумарамі, якія выцягваюць пры жараб’ёўцы’ (Сцяшк. Сл.).
Лёс2 ’вузкі прамежак, лаз’ (іўеў., Сл. паўн.-зах.). Да лёз (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ка́вал ’вялікі кавалак чаго-н.’ (БРС, ТСБМ; слонім., Арх. Бяльк.; КТС; зах.-палес., Міхайлаў, вусн. паведамл.). Геаграфія і націск слова сведчаць, што бел.кавал запазычана з польск., гл. Слаўскі, 2, 106, які лічыць, што польск.kawał — больш позняе ўтварэнне ў параўнанні з kawalec, kawałek, якія ўзыходзяць да с.-ням.kavele ’жэрабя, доля і інш.’ Параўн. кашуб.kawel, kaweł ’доля, надзел зямлі’, славін.kãvȯl, kãveãl ’кавалак, вялікі кавалак’, чэш.дыял.kaval ’кусок’, славац.kaval ’тс’, н.-луж.kjabel ’доля, калодка для жараб’ёўкі; надзел зямлі, лесу і г. д.’ Значэнне зах.-слав. лексем добра ўзгадняецца з класічнай этымалогіяй. Паводле гэтага крытэрыю, а таксама паводле лінгвагеаграфічнага і інш., нельга пагадзіцца з меркаваннем Казловай, Сов. слав., 89, 90, што ўсх.-слав.кавал < *koval *kovati і зах.-слав. формы можна вытлумачыць як запазычаныя з усх.-слав. моў. Аб польск. і ням. словах больш падрабязна Слаўскі, 2, 107 (там і літ-ра).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вы́рак ’адрачэнне; прыгавор’ (БРС, Байк.), выро́к ’лёс, доля; судовы прыгавор’ (Нас.). Запазычанне з польск.wyrok (Кюне, Poln., 115; Жураўскі, SlOr, 10, 40; Булыка, Запазыч., 74). Націск на другім складзе Кюне (там жа) тлумачыць уплывам ускосных склонаў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кво́та ’частка, доля, працэнт’ (ТСБМ, Нас., Касп., КЭС, лаг., Гарэц.). Ст.-бел.квота ’сума грошай, дата’ (з 1680 г.) < польск.kwota ’тс’ (Булыка, Запазыч., 146), якое з с.-лац.quota ’сума грошай’ (Слаўскі, 3, 501–502).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
płat, ~u
м.
1. кавалак, кусок; акравак;
płat mięsa — кавалак мяса;
2. паласа; палоса; участак;
3.ав. крыло;
4.анат.доля;
płat płucny — доля лёгкага
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
БІНО́М
(ад бі... + грэч. nomē доля, частка),
двухсклад, сума або рознасць двух аднаскладаў, напр., а+b, 2m-3n2. Аб ступенях бінома, напр.алг. выразах тыпу (х + у)n, гл.Ньютана біном.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
мікра...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая абазначае: а) вельмі малы, дробны, напрыклад: мікраарганізм, мікрараён; б) звязаны з вывучэннем або вымярэннем вельмі малых прадметаў, велічынь, напрыклад: мікрааналіз, мікраскоп, мікрабіялогія; в) мільённая доля адзінкі меры, названай у другой частцы складанага слова, напрыклад: мікраампер, мікравольт.
[Ад грэч. mikrós — маленькі, малы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)