Ко́пчык3 ’яечня’ (Мат. Гом.). З ілюстрацыі (там жа, 242): «Есць яечня разбалтана, а есць копчык» відаць, што гаворка ідзе аб яечні, якая мае форму невялікага капца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
впереди́
1.нареч. спе́раду, папе́радзе, напе́радзе;
2.нареч. (в будущем) напе́радзе, у бу́дучым;
об э́том речь впереди́ пра гэ́та гаво́рка напе́радзе, пра гэ́та гаво́рка яшчэ́ бу́дзе;
3.предлог с род. папе́радзе (каго, чаго), упе́радзе (каго, чаго);
он е́хал впереди́ коло́нны ён е́хаў папе́радзе кало́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
узаемаўплы́ў, ‑лыву, м.
Уплыў, які адбываецца ўзаемна паміж якімі‑н. з’явамі або людзьмі. У XIX ст. узаемаўплыў розных гаворак быў вельмі слабым, па сутнасці яшчэ не было ўмоў, каб якая-небудзь гаворка стала вядучай пры ўтварэнні літаратурнай мовы.Гіст. бел. літ. мовы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
слых, -у, м.
1. Адно з пяці знешніх пачуццяў, якое дае магчымасць успрымаць гукі.
Органы слыху.
2. Здольнасць правільна ўспрымаць і аднаўляць музычныя гукі.
Абсалютны с.
Падбіраць музыку на слых.
3. Вестка, гаворка пра каго-н., звычайна нічым яшчэ не падмацаваная.
Сярод людзей пра гэта пайшоў нядобры с.
◊
Ні слыху ні дыху (разм.) — няма ніякіх вестак.
|| прым.слыхавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).
Слыхавыя органы.
С. апарат.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
размо́ва, ‑ы, ж.
1. Слоўны абмен звесткамі, думкамі; гаворка. Лабановіч пачуваўся добра і вольна і ўвесь час вёў размову то з гаспадарамі, то з паненкамі.Колас.Школа, аб піянерах якой пойдзе наша размова, стаіць непадалёку ад паравознага дэпо станцыі Орша.Шыловіч.//толькімн. (размо́вы, ‑моў). Чуткі, пагалоскі. — Раскажы, Яўхім, урэшце, пра гэты камень падрабязней. Пра яго ходзіць многа размоў.Пестрак.Што б там людзі ні гаварылі і як яго [Касмача] ні абзывалі, а ён рабіў сваю справу. Размовы — не перуны, двор не запаляць.М. Ткачоў.
2.Разм. Мова, гаворка, вымаўленне. Па яго размове я зразумеў, што гэта цыган.Сергіевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дыяле́кт, ‑у, М ‑кце, м.
Мясцовая разнавіднасць мовы; гаворка (у 4 знач.). [Вялічка] быў недзе з-пад Семежава і тамашнія дыялектам.. гаварыў і тут.Чорны.// Група мясцовых гаворак, якія аб’ядноўваюцца агульнасцю фанетычных, граматычных і лексічных рыс. Паўночна-ўсходнія і паўднёва-заходнія дыялекты беларускай мовы. Атычны дыялект.
[Грэч. diálektos.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жаля́зка, ‑а, н.
1.Разм. Лязо гэбля, фуганка, барана і пад. — Цэх план дае, дык якая гаворка пра стамескі, жалязкі, — садзіцца на крэсла і смяецца начальнік.Мыслівец.
2.Абл. Прас, які награваюць на агні. Учора [маці] прасавала мне кофту і жалязкам пляму іржавую пасадзіла!..Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Tympana eloquentiae
Бубны красамоўства.
Бубны красноречия.
бел. Пераліваць з пустога ў парожняе. Таўчы ў ступе ваду. Нагаварыў мех і торбу. Пустая гаворка дарагі час занімае.
рус. Словесные бубны. Пустая трескотня. Говорить впустую ‒ что стрелять вхолостую. Пустые слова ‒ что орехи без ядра. Переливать из пустого в порожнее.
фр. Battre l’air (Бить воздух). Verser du vide dans du creux (Переливать из пустого в порожнее).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
абітурые́нт, ‑а, М ‑нце, м.
Вучань, які канчае сярэднюю школу, а таксама выпускнік, які наступае ў ВНУ. Дарогаю да інтэрната, у якім размяшчаліся абітурыенты, паміж Галяй і Косцікам ішла мірная, лагодная гаворка.Сабаленка.Зрэшты, хто мы такія? І не вучні ўжо і не студэнты яшчэ — абітурыенты.Асіпенка.
[Ад лац. abituriens, abiturientis— гатовы пайсці, пакінуць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)