шлюз, ‑а, м.

1. Гідратэхнічнае збудаванне, прызначанае для пераводу суднаў з адной воднай прасторы ў другую, з іншым узроўнем вады. На сваім шляху ад Павянца да Сарок наш параход пройдзе 19 шлюзаў. Галавач.

2. Адтуліна з засаўкай у плаціне, праз якую выпускаецца вада. Мне добра чуваць шум вады, што пад узнятым шлюзам кідаецца цераз загародку і сваёй мелодыяй напамінае пра млын. Мыслівец. Каля шлюза сабралася трохі ціны, і Сагайдак выцягнуў яе граблямі на бераг. Парахневіч.

3. Спецыяльнае прыстасаванне ў выглядзе шырокага нахіленага жолаба ці латка для прамывання залатаноснага пяску ці здробненай руды.

[Ням. Schleuse.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шэ́рхнуць, ‑не; незак.

1. Станавіцца цвёрдым, падсыхаць (пра глебу і пад.). Коса, з-пад ветру, пасыпаліся снежныя крупы, і зямля пад нагамі стала .. шэрхнуць. Ракітны. Над Лужаснам успыхвалі ракеты. Іх дрыготкае святло клалася на дарогу. На ёй шэрхлі лужыны. Новікаў.

2. Нямець, дзеравянець (пра цела і яго часткі). Фінця Паўлаўна раптам адчула, як усё яе цела шэрхне. Няўжо надышоў канец? Грамовіч. Не трэба, Ніна — у .. [Барыса] пачаў шэрхнуць язык. — Дзякую за падтрымку. Шлег. Пасля званка [вучні] чакалі Чаславу Карлаўну.., прыслухоўваючыся, як у вадасцёкавай трубе холадна, аж шэрхне скура, шуміць дажджавая вада. Адамчык.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

сляза́ ж. Träne f -, -n;

го́ркія слёзы bíttere Tränen;

у сляза́х trä́nenüberströmt;

◊

скрозь слёзы únter Tränen;

залі́цца слязьмі́ разм. in Tränen áusbrechen*;

ліць слёзы Tränen vergíeßen*;

пусці́ць слязу́ разм. éine Träne vergíeßen* [heráuspressen];

асушы́ць слёзы die Tränen trócknen;

смяя́цца да слёз Tränen láchen;

да слёз (балю́ча) man könnte wéinen [héulen];

слёзы – вада́, галаве́ – бяда́ ≅ Tränen stíllen kéine Not

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ліма́н

1. Сутокі; расшыранае вусце ракі (БРС).

2. Берагавая частка балота, дзе амаль заўсёды стаіць вада (Слаўг.).

□ ур. Ліма́н або Ліма́ны (частка балота Чыстая Лужа) каля в. Шаламы Слаўг.

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

Ab aqua silente cave

Сцеражыся ціхай вады.

Остерегайся тихой воды.

бел. У ціхім віры/балоце чэрці водзяцца. Ціхая свіння глыбока рые. Ціхі сабака спатайка кусае. Бойся не таго сабакі, што брэша, а таго, што лашчыцца. Ціхая вада берагі падмывае.

рус. В тихом омуте черти водятся. Тихая собака пуще кусает. Молчан-собака да тихий омут [опасны]. Молчан-собака исподтишка хватает. Тихая вода берега подмывает. Речами тих, да сердцем лих. Около святых черти водятся.

фр. Il y a des abîmes l’eau qui dort (Есть бездны под водой, которые спят). En ruisseau lent et coi ne mets ni main ni doigt (Не опускай ни пальца, ни руки в тихий и медленный ручей).

англ. Beware a silent dog and still water (Бойся молчащей собаки и тихой воды).

нем. Stille Wasser sind tief (Тихие воды глубоки). Schweigender Hund beißt am ersten (Молчаливая собака исподтишка кусает). Stumme Hunde beißen gern (Молчаливые псы любят кусаться).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Crescit amor nummi, quantum ipsa pecunia crescit

Расце любоў да грошай, калі яны павялічваюцца.

Растёт любовь к деньгам по мере их приращения.

бел. Чым больш маеш, тым больш жадаеш. Чым больш маем, тым больш хціўшымі бываем. Апетыт прыходзіць у час яды. Грошы/багацце ‒ што салёная вада: чым больш яе п’еш, тым больш піць хочацца.

рус. Аппетит приходит во время еды. Денег вволю, а ещё б поболе. Много, много, а ещё бы столько. Сколько собаке не хватать, а сытой не бывать.

фр. L’appétit vient en mangeant (Аппетит приходит во время еды). L’avarice est comme le feu: plus on y met du bois plus il brûle (Жадность как огонь: чем больше подбрасываешь дров, тем сильнее он горит).

англ. Much will have more (Чем больше есть, тем больше хочется). Appetite comes with eating (Аппетит приходит во время еды).

нем. Der Appetit kommt mit dem Essen (Аппетит приходит с едой).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

убыва́ть несов.

1. (уменьшаться) ме́ншаць, памянша́цца, змянша́цца; (о воде) убыва́ць, спада́ць; (о луне) убыва́ць; (о здоровье, силе) падупада́ць;

дни убыва́ют дні ме́ншаюць (караце́юць);

вода́ начала́ убыва́ть вада́ пачала́ убыва́ць (спада́ць, змянша́цца);

к ста́рости си́лы убыва́ют пад ста́расць сі́лы ме́ншаюць (змянша́юцца, падупада́юць);

2. (выбывать) выбыва́ць; (отбывать) адбыва́ць; см. убы́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тэхні́чны

(гр. technikos = майстэрскі)

1) звязаны з тэхнікай, яе пашырэннем, вывучэннем і навуковай распрацоўкай (напр. т. прагрэс, т-ыя навукі);

2) звязаны з абслугоўваннем і выкарыстаннем тэхнікі (напр. т-ыя навыкі);

3) які падлягае прамысловай апрацоўцы, выкарыстанню (напр. т-ыя культуры, т-ая вада);

4) які выконвае дапаможныя работы (напр. т. сакратар);

5) які вылучаецца высокім майстэрствам (напр. т. баксёр).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

збе́гчы сов., в разн. знач. сбежа́ть; (исчезнуть тайком, совершить побег — ещё) убежа́ть;

з. з гары́ — сбежа́ть с горы́;

з. з заня́ткаў — сбежа́ть (убежа́ть) с заня́тий;

усме́шка ~гла з тва́ру — улы́бка сбежа́ла с лица́;

уве́сь на́кіп збег — вся на́кипь сбежа́ла;

вада́ ~гла ў кана́ву — вода́ сбежа́ла в кана́ву

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

іспо́л

1. Вялікая штучная сажалка ў вёсцы ці каля яе, вада ў якой ніколі не высыхае (Віц. Нік. 1895, Лёзн.).

2. Частка ракі ўверх па цячэнню ад плаціны (Лёзн. Касп.).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)