Про́шчыня ’палатно, вытканае ў 2 панажы’ (пін., Шатал.), прошчыне́ ’тс’ (драг., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), про́шчынʼа́, прошчыне́ ’тэхніка ткання на дзвюх нічанках і двух панажах, калі кожная нітка ўтка пераплятаецца з кожнай ніткай асновы пад прамым вуглом’ (Уладз.). Да просты (г. зн. просты від пляцення) з суф. ‑y‑ або ‑ja (*prostja) і з суф. *‑yni > ыня, як у рус.простыня́ < *prostyni (аб суфіксе гл. Слаўскі, SP, 1, 139 і наст.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Торт ’кандытарскі выраб са здобнага цеста’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.; астрав., Сл. ПЗБ). Запазычана з заходнееўрапейскіх моў, хутчэй за ўсё, з ням.Torte, якое праз італ.torto ’торт’ з познелац.tōrta ’від круглага і плоскага хлеба’, да лац.torquēre ’віць, круціць, сукаць; вярцець, пераварочваць’ (Фасмер, 4, 87; Махэк₂, 123; Голуб-Ліер, 138; ЕСУМ, 5, 608). Сюды ж то́ртавыя ця́сткі ’здоба’ (Сцяш. Сл.) — з польск.ciastka tortowe ’тортавае пірожнае’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тра́пта ‘від плыта для сплаву шпал’: ходзі́ць на тра́пты ‘займацца лесасплавам’ (ТС), трапто́ўка ‘змацаванне разам двух, чатырох або шасці калачоў, што звязваюць дровы на плыту разам’, траптава́ць ‘рабіць траптоўку’ (навагр., Жыв. сл.). Са ст.-польск.trapta, trawta, tryfta, запазычанага з с.-в.-ням.trift ‘сплаў бярвенняў, лесаматэрыялу’, н.-ням.Trift ‘тс’ < с.-в.-ням.triften ‘гнаць, прыводзіць у рух, піхаць, спіхваць’ (Борысь, 640; Брукнер, 575; ЕСУМ, 5, 623). Гл. таксама тратва.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трухтом ‘трушком’ (бераст., Сл. рэг. лекс.), трухтою ‘тс’ (беласт., Сл. ПЗБ). З польск.truchtem ‘тс’ (Мацкевіч, там жа, 5, 134). Брукнер (577) адзначае, што ў польскай мове слова trucht (truchtem, truchcikiem) з XVIII ст. і запазычана з ням.Trott ‘тс’. Паводле SWO (1980, 778), польск.trucht ‘від бегу каня, сярэдні паміж шагам і рыссю’ ўзыходзіць да с.-в.-ням.truht; ужываецца звычайна ў выразе: biec truchtem ‘бегчы трушком’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыні́т ‘спосаб ткання’ (швянч., Сл. ПЗБ), трыні́ці ‘тс’: трыніці ткалі на чырвонай аснове (шальч., Сл. ПЗБ), трынічэ́льніца ‘выраб, тканы ў тры ніты’ (там жа). Параўн. польск.дыял.trynit ‘хатняе палатно’ (Варш. сл.), лат.trinite ‘від палатна’. Выводзяць з літ.trinýčiai ‘тс’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 5, 138), аднак, зыходзячы з магчымай этымалогіі ад тры (гл.) і ніт ‘ніцяная пятля ў кроснах’ (гл.), можа разглядацца як сумеснае славянка-балцкае ўтварэнне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бале́т
(фр. ballet < іm. balletto, ад ballo = баль)
1) від тэатральнага мастацтва, змест якога раскрываецца ў танцавальна-музычных вобразах (напр. класічны б.);
2) спектакль з танцаў і мімічных рухаў, якія суправаджаюцца музыкай (напр. б. Чайкоўскага «Лебядзінае возера»).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
picture
[ˈpɪktʃər]1.
n.
1) малю́нак -ку m.; карці́на f.; партрэ́т -а m., зды́мак -ка m., фатагра́фія f.
2) від -у m.
3) ко́пія f., вялі́кае падабе́нства
She is a picture of her mother — Яна́ — вы́літая ма́ці
4) не́шта ве́льмі прыго́жае
5) кіно́n., indecl., фільм -у m.
2.
v.t.
1) малява́ць
2) уяўля́ць
3) жы́ва, во́бразна апі́сваць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
амазо́нка
(ад гр. amazones, ад a- = без + mazos = грудзі)
1) паводле старажытнагрэчаскай міфалогіі, прадстаўніца жанчын-воінаў, якія жылі ля берагоў Чорнага мора;
2) жанчына-коннік;
3) доўгая жаночая сукенка для язды на конях;
4) расліна сям. шальнікавых, відэхінадоруса.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
інсталя́цыя
(с.-лац. installatio = вылучэнне ва ўрад)
1) комплекс тэхнічных прыстасаванняў для правядзення электрычнасці, газу, вады ў памяшканні будынка;
2) уст. вылучэнне ва ўрад;
3) від мастацтва поп-арту, мантаж у прасторы аб’ектаў з рэчавага асяроддзя ці сканструяваных мастаком.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
трыле́ма
(ад гр. tri = трох + lemma = падстава)
лог. 1) суджэнне, у якім прадмету прыпісваюцца тры прыкметы, што выключаюць адна адну;
2) відсілагізма, калі ўмоўная пасылка прадугледжвае залежнасць ад асновы не аднаго, а трох заключэнняў, якія выключаюць адно аднаго.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)