здага́дка ж.

1. дога́дка; предположе́ние ср.; до́мысел м.;

для падмацава́ння ду́мкі патрэ́бны фа́кты, а не ~кі — для подкрепле́ния мы́сли нужны́ фа́кты, а не дога́дки (предположе́ния, до́мыслы);

2. дога́дка; сообрази́тельность; сме́тливость;

ва ўся́кай спра́ве — патрэ́бна з. во вся́ком де́ле нужна́ дога́дка (сообрази́тельность, сме́тливость);

◊ губля́цца ў ~ках — теря́ться в дога́дках

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

горе́ть несов., в разн. знач. гарэ́ць; (о жжении — ещё) пячы́;

дрова́ горя́т дро́вы гара́ць;

щёки горя́т шчо́кі гара́ць;

горе́ть жела́нием гарэ́ць жада́ннем;

гори́т во рту пячэ́ ў ро́це;

гори́т лицо́ гары́ць твар;

◊

голова́ (душа́) гори́т галава́ (душа́) гары́ць;

де́ло (рабо́та) гори́т рабо́та гары́ць;

земля́ гори́т под нога́ми зямля́ гары́ць пад нага́мі;

не гори́т (не спеши) не гары́ць;

глаза́ горя́т во́чы гара́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лоб лоб, род. ілба́ м., (после гласных) лба, мн., ілбы́, -бо́ў, (после гласных) лбы, -боў;

нахму́рить лоб нахму́рыць лоб;

ата́ка в лоб воен. ата́ка ў лоб;

◊

ме́дный лоб ме́дны лоб;

столкну́ть лба́ми сутыкну́ць ілба́мі;

на лбу напи́сано на лбе напі́сана;

семи́ пя́дей во лбу погов. лоб на сем пя́дзей;

что в лоб, что по́ лбу погов. не кі́ем, дык па́лкай.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

приём​I м., в разн. знач. прыём, -му м.; (действие — ещё) прыма́нне, -ння ср., прыня́цце, -цця ср.;

во вре́мя приёма у врача́ у час прыёму ва ўрача́;

часы́ приёма гадзі́ны прыёму;

приём паке́тов прыём (прыма́нне) паке́таў;

быть на приёме у кого́-л. быць на прыёме ў каго́-не́будзь;

оказа́ть кому́-л. раду́шный, тёплый, серде́чный приём прыня́ць каго́-не́будзь з ра́дасцю (цёпла, сардэ́чна).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сража́ться несов.

1. бі́цца; (вести бой) ве́сці бой; (воевать) ваява́ць; (бороться) змага́цца; (схватываться) схо́плівацца, схва́твацца;

войска́ сража́ются с враго́м во́йскі б’ю́цца (ваю́юць, змага́юцца) з во́рагам;

сража́ться за ро́дину змага́цца за радзі́му;

2. перен. (играть во что-л.) гуля́ць; (схватываться) схо́плівацца, схва́твацца; (воевать) ваява́ць; (бороться) змага́цца;

они́ два часа́ сража́лись в ша́хматы яны́ дзве гадзі́ны змага́ліся (гуля́лі) у ша́хматы; см. срази́ться.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

стере́ть сов.

1. в разн. знач. сце́рці, мног. пасціра́ць;

стере́ть пыль со стола́ сце́рці пыл са стала́;

вре́мя стёрло оби́ду перен. час сцёр кры́ўду;

2. (трением повредить кожу) сце́рці, мног. пасціра́ць, наму́ляць, мног. панаму́льваць;

стере́ть но́гу во вре́мя ходьбы́ сце́рці (наму́ляць) нагу́ ў час хады́;

◊

стере́ть в порошо́к (кого-л.) сце́рці на парашо́к (каго-небудзь);

стере́ть с лица́ земли́ сце́рці з зямлі́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чу́вствоваться

1. (ощущаться, восприниматься чувствами, становиться заметным) адчува́цца;

в ней чу́вствуется больша́я любо́вь к лю́дям у ёй адчува́ецца вялі́кая любо́ў да людзе́й;

чу́вствуется боль в коле́не адчува́ецца боль у кале́не;

во всём чу́вствовалось приближе́ние весны́ ва ўсім адчува́лася набліжэ́нне вясны́;

2. безл. адчува́цца;

чу́вствуется, что учени́к не по́нял объясне́ния учи́теля адчува́ецца, што ву́чань не зразуме́ў тлумачэ́ння наста́ўніка;

3. страд. адчува́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

АДАМО́ВІЧ Алесь

(Аляксандр Міхайлавіч; 3.9.1927, в. Канюхі Капыльскага р-на Мінскай вобл. — 26.1.1994),

бел. пісьменнік, крытык, літ.-знавец, грамадскі дзеяч. Чл.-кар. АН Беларусі (1980), д-р філал. н. (1962), праф. (1971). У Вял. Айч. вайну партызан. Скончыў БДУ (1950), у 1962—64 слухач Вышэйшых сцэнарных курсаў (Масква). З 1954 працаваў у Ін-це л-ры АН Беларусі, з 1987 дырэктар НДІ кінамастацтва (Масква). Літ. дзейнасць пачаў у 1953 як крытык. Найб. значныя літ.-знаўчыя манаграфіі «Беларускі раман» (1961), «Маштабнасць прозы» (1972), «Здалёк і зблізку» (1976), «Браму скарбаў сваіх адчыняю...» (1980), «Вайна і вёска ў сучаснай літаратуры» (1982), «Нічога важней» (1985). Як крытык змагаўся супраць дагматычных уяўленняў пра л-ру, дбаў пра эстэт. аналіз, спалучаў яго са сцвярджэннем гуманіст. каштоўнасцяў. Адраджаў і развіваў знішчаныя ў перыяд сталінізму метадалагічныя прынцыпы праўдзівасці і гістарызму. З 1959 выступаў як празаік. Пісаў на бел. і рус. мовах. У дылогіі «Партызаны» (раманы «Вайна пад стрэхамі», 1960, «Сыны ідуць у бой», 1963) раскрыў вытокі нар. супраціўлення акупантам у Вял. Айч. вайну (аднайм. кінадылогія на кінастудыі «Беларусьфільм», 1970, сцэнарый Адамовіча ў сааўт.). Змаганне з таталітарызмам у абліччы фашызму і камунізму складае асн. пафас «Хатынскай аповесці» (1972, Дзярж. прэмія Беларусі імя Я.Коласа 1976), рамана «Карнікі» (1980), аповесцяў «Венера» і «Нямко» (абедзве 1993). Па матывах «Хатынскай аповесці» кінафільм «Ідзі і глядзі» (сцэнарый Адамовіча і Э. Клімава, залаты медаль на Маскоўскім міжнар. кінафестывалі, 1985). У дакумент. кнізе «Я з вогненнай вёскі...» (1975, з Я.Брылём і У.Калеснікам) расказана пра трагедыю бел. Хатыняў. У апошнія гады жыцця выявіў сябе як паліт. дзеяч, змагаўся з пагрозай ядзернай вайны. Публіцыстыка Адамовіча ў кн. «Выберы — жыццё» (1986), «Дадумваць да канца» (1988), «Мы — шасцідзесятнікі» (1991), «Апакаліпсіс па графіку» (1992).

Тв.:

Собр. соч. Т. 1—4. Мн., 1981—83.

Літ.:

Мележ І. Пра «Хатынскую аповесць» // Зб. тв. Мн., 1983. Т. 8;

Брыль Я. Алесь Адамовіч // Зб. тв. Мн., 1981. Т. 4;

Быкаў В. [Алесь Адамовіч] // Быкаў В. На крыжах. Мн., 1992;

Каваленка В. Святло вялікіх мэт // Полымя. 1977. № 9;

Дедков И. Во имя справедливости // Адамович А. Каратели. М., 1981.

М.А.Тычына.

Алесь Адамовіч.

т. 1, с. 92

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

апанава́ць (каго, што) сов.

1. охвати́ть, овладе́ть (кем, чем), обуя́ть, объя́ть; (завладеть полностью) одоле́ть;

жанчы́ну ~ва́ў страх — же́нщину охвати́л (обуя́л, объя́л) страх, же́нщиной овладе́л страх;

яго́ ~ва́ла скру́ха — его́ одоле́ла тоска́;

2. (наброситься во множестве) напа́сть (на кого, что); окружи́ть;

яго́ ~ва́лі саба́кі — на него́ напа́ли соба́ки, его́ окружи́ли соба́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ператаўчы́ сов.

1. в разн. знач. перетоло́чь; (картошку — ещё) перемя́ть;

п. ўвесь пе́рац — перетоло́чь весь пе́рец;

п. яшчэ́ раз — перетоло́чь ещё раз;

2. (очистить от шелухи всё, многое) пору́шить, обру́шить;

п. ўсё про́са — пору́шить (обру́шить) всё про́со;

3. разг. (разбить во множестве) переби́ть, переколоти́ть;

п. ўвесь по́суд — переби́ть (переколоти́ть) всю посу́ду

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)