◎ Набалоціць ’забрудзіць’: Набалоціў хату (шчуч., Сл. ПЗБ). Да балота ’гразь, бруд’, відаць, пад уплывам польск. błoto ’тс’, błocić ’пэцкаць’, гл. блоціць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ма́зацца, мажуся, мажашся, мажацца; незак.
1. Мазаць сябе чым‑н. тлустым або вадкім; націрацца. Мазацца крэмам. // Разм. Фарбавацца, грыміравацца.
2. Разм. Рабіцца брудным, пэцкацца. Калі ўзяў [Сідар] вугаль у пальцы, убачыў, што ён зусім ужо абцёрся, пальцы ў сажу не мажуцца. Галавач. // Пэцкаць пры дотыку (аб прадметах). Фарба надта мажацца.
3. Зал. да мазаць (у 1, 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Ку́цаць ’доўга перажоўваць што-небудзь’ (Сл. паўн.-зах.), ’пэцкаць, камячыць’ (Нар. сл.). Гукапераймальнае тыпу чвякаць, чмякаць. Параўн. коўчаць (гл.) ’мяць, жаваць’, коўць (гл.) ’глыток’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Па́цкаць ’пэцкаць, мараць’ (Нас.), пацкацца ’пэцкацца’ (ТС). Да пац, паікаць ’біць’ (гл.). Параўн. польск. pacać ’ляснуць, ляпнуць (фарбай)’. Утворана пры дапамозе памяншальнага суфікса ‑k‑.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
babrać
незак.
1. пэцкаць, брудзіць;
2. павольна (няскладна) працаваць; калупацца, корпацца
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Бло́ціць ’травіць пасевы, сенажаці’ (Янк. Мат.). Здаецца, запазычанне з польск. błocić ’пэцкаць’ (ад błoto ’балота, багна’). Параўн. кантэкст: «Ня столькі зье́лі тае канюшы́ны, ко́лькі збло́цілі».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Марэгаць ’пэцкаць’ (хойн., Мат. Гом.). Відавочна, балтызм. Параўн. літ. márgas ’стракаты, рабы’, mar̃gti ’мільгацець, мітусіць’, хаця можна ўспрымаць як экспрэсіўны дзеяслоў з суфіксам ‑эг‑ ад мара́ць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
тапта́ць, тапчу́, то́пчаш, то́пча; тапчы́; тапта́ны; незак.
1. каго-што. Прымінаць нагамі, ходзячы па чым-н.
Т. траву.
2. каго. Наязджаючы канём, збіваць з ног, душыць, калечыць.
3. што. Ступаючы, пэцкаць нагамі (разм.).
Т. падлогу.
4. што. Збіваць, зношваць абутак.
Т. боты.
5. перан., што. Пагарджаючы, груба зневажаць, абражаць.
Т. чалавечую годнасць.
|| зак. патапта́ць, -тапчу́, -то́пчаш, -то́пча; -тапчы́; -тапта́ны (да 1—3 знач.) і стапта́ць, стапчу́, сто́пчаш, сто́пча; стапчы́; стапта́ны (да 4 знач.).
|| наз. тапта́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Мара́ць, мыра́ць, мара́тэ ’пэцкаць’ (Федар. 6, Шат., Бяльк.; драг., КЭС; мін., Сл. ПЗБ), мара́ты ’брудны’ (бяроз., Шатал.; драг., Нар. лекс., Нар. словатв.). Укр. мара́ти, польск. marać, в.-луж. marać, mórać ’тс’, н.-луж. maraś ’плявузгаць брыдоту’. Роднасныя і.-е. адпаведнікі: літ. moraĩ ’цвіль’, apmorýti ’плеснець’, лат. morgât ’пэцкаць’, арм. mrayl ’цёмны’, ’хмара’, ст.-грэч. μορύσσω, алб. përmjér ’мачуся’. Да і.-е. *mor‑(u‑) (Бернекер, 2, 18; Сольмсэн, Зб. Ягічу, 576; Траўтман, 169; Фасмер, 2, 572; Бязлай, 2, 168).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Квэ́цаць ’мазаць, размазваць, пэцкаць, брудзіць’ (ТСБМ, Шат., Нік.). Параўн. квецаць (гл.). Укр. квацати, квецати ’мазаць глінай’, рус. квецать ’тс’, балг. квацам ’мазаць сцены вапнай, глінай’. Гл. квацык і квач.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)