захалада́ць, ‑ае; зак., безас.
Разм. Стаць халадней; пахаладаць. Узняўся вецер, у лясах загуло, к вечару захаладала. Чорны. Зноў захаладала, нават падкінула сняжку трошкі; ночы былі ясныя, зорныя. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зве́чара, прысл.
Вечарам, да надыходу ночы. Звечара .. [салдат] падганяў коней, быццам спяшаўся прыспець некуды да нейкага пэўнага часу. Лобан. — Варту пастаў, ціхую такую, непрыкметную — асабліва звечара ды ноччу. Скрыган.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зо́рнасць, ‑і, ж.
Уласцівасць зорнага (у 2 знач.). Зорнасць марознай ночы. □ Творчы міг... Напорная імклівасць... Працай тут заняты муляры. І пад небам зорнасці маўклівай Вырастаюць волаты-муры. Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарнамо́рац, ‑рца, м.
Марак чарнаморскага флоту. Марскія да вас караблі прыплывуць, І вам на сяўбе ці на ўборцы Пра белыя ночы — балтыйцы спяюць, Пра сонечны край — чарнаморцы. Русак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Аб ’сёння’ паўн.-слав. Праславянскі характар яго даводзіцца, магчыма, яшчэ балтаславянскай канструкцыяй тыпу бел. аб ноч ’на працягу ночы’. Параўн. рус. ц.-слав. объ нощъ, чэш. ob noc, н.-луж. hob noc, серб.-харв. об ноћ, славен. ob noč, літ. apýnaktis (Трубачоў, Проспект, 65–66).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
апо́ўначы, прысл.
У 12 гадзін ночы. Гадзіны за тры да заходу сонца цянькамі накіраваўся Гамыра на Папоўскія хутары, а апоўначы быў ужо на засадзе, вартуючы выганы і папары. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шкліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак., што.
Прымацоўваць, устаўляць шкло ў што‑н. Шкліць вокны. / у перан. ужыв. У лагчыне стаялі лужыны каламутнае вады. Ночы шклілі іх тонкім лядком. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Морфій ’хлорыставадародная соль марфіна, якая ў медыцыне ўжываецца як наркатычны заспакаяльны, болесуцішальны і снатворны сродак’ (ТСБМ). З рус. морфий, якое з ням. Morphium < лац. Morpheus ’імя бога сну, сына Сну і Ночы’ < ст.-грэч. Μορφεύς ’які стварае форму’ (Фасмер, 2, 659; Сл. иностр. сл., 1988, 331).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
задрама́ць, ‑драмлю, ‑дрэмлеш, ‑дрэмле; зак.
Заснуць лёгкім сном, прыдрамнуць. Алесь сочыць за сваімі думкамі, свядома кіруе імі, каб не задрамаць, не заснуць. Галавач. Стомленая ад бяссоннай ночы, старая задрамала. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адшалясце́ць, ‑лясціць; зак.
Кончыць шалясцець. Адшалясцеў барвовым лісцем кастрычнік, мінулі халодныя.. дні і ночы лістапада, пачаўся снежань. Сіўцоў. / у перан. ужыв. Дні прайшлі, адшалясцелі зоры На гарачых крыллях навальніц. Трус.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)