*Вірыць, ст.-бел.вирити, вирить ’абвінавачваць’ (Гарб.). Дзеяслоў, утвораны пры дапамозе суф. ‑it‑i ад ві́ра2 (гл.).
Віры́ць ’утвараць віры, круціць, бурліць’; ’бурліць, кіпець, вірыцца’ (БРС, КТС). Польск.уст.wirzyć się ’віраваць’, чэш.vířiti ’кружыцца, узнімацца, віраваць’, славац.víriť ’кружыцца’, víriť sa ’кружыцца (пра снег, ваду, паветра)’. Утворана ад вір1 пры дапамозе суф. ‑it‑i.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
nail
[neɪl]1.
n.
1) цьвік -а́m.
2) пазно́гаць -ця, но́гаць -ця m., кі́пець -ця m.
hard as nails —
а) мо́цны; загартава́ны; у до́брай фізычнай фо́рме (пра спарто́ўца)
б) бязьлі́тасны, лю́ты
2.
v.t.
прыбіва́ць цьвіко́м
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Ква́піць ’тс’ (ТСБМ), ’цікавіць, прыцягваць увагу’ (Сцяшк.), ’накопліваць багацце’ (ТС). Укр.квапити ’прымушаць, падганяць’, польск.kwapić ’тс’, чэш.kvapiti ’хутка рухацца’, в.-луж.kwapić ’тс’. Слова адсутнічае ў паўднёваславянскіх мовах і на асноўнай рускай тэрыторыі. У адпаведнасці з вядомай версіяй (Бернекер, 655) каўзатыў да прасл.kypěti ’кіпець’. Дадатковым аргументам у карысць гэтай этымалогіі можна лічыць каш.pře‑kvapic ’выкіпець’. Гл. Слаўскі, 3, 459; ЕСУМ, 2, 414.
boil with anger/indignationкіпе́ць ад зло́сці/абурэ́ння
♦
boil smth. down скарача́ць, выкіда́ць неісто́тнае;
boil down to smth. зво́дзіцца да чаго́-н.;
The matter boils down to this… Справа зводзіцца да наступнага…
boil away[ˌbɔɪləˈweɪ]phr. v. выкіпа́ць
boil over[ˌbɔɪlˈəʊvə]phr. v. выкіпа́ць, выліва́цца, пераліва́цца
boil up[ˌbɔɪlˈʌp]phr. v. закіпа́ць (таксама перан.);
Anger was boiling up inside me. Гнеў закіпаў ува мне.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
sprúdeln
1.
vi (s) біць крыні́цай, пе́ніцца
2) бурлі́ць, бульката́ць, клеката́ць, кіпе́ць
2.
vi (h) ху́тка [го́рача] гавары́ць
séine Líppen ~ Wítze — ён так сы́пле дасці́пнымі вы́разамі [жа́ртамі]
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Пру́дзіць (адзежу ў лазні) ’знішчаць вошы, прапарваць над вуголлем, дэзінфіцыраваць’ (Нас., Касп., Гарэц., Мік., Др.-Падб., Сл. ПЗБ; кіраў., Нар. сл.), ’апырскваць хімікатамі’ (іўеў., Сл. ПЗБ), пру́дзіцца ’сохнуць’ (Сцяшк.), ’прасушвацца ў лазні ў духу (пра бялізну)’ (талач., в.-дзв., Шатал.). Рус.арл., калуж., разан., смал.пру́диться ’грэцца (каля печкі)’, чэш.pruditi ’гарэць, награваць’, польск.prędanie ’гарэнне’ (Міклашыч, 263). Сюды ж серб.-харв.pruditi ’гарэць, паліць’, prúda ’крапіва’ (Скок, 3, 60). Паводле Фасмера (3, 388), магчыма, звязана з пруд1; у семантычных адносінах ён параўноўвае слав.*vrěti ’кіпець’ і літ.vérdu, vìrti ’кіпець, бурліць, варыць’. Махэк₂ (488) узнаўляе прасл.*pruditi, якое лічыць роднасным ням.brennen ’паліць’. Гл. яшчэ Коген (Запіскі, 2, кн. 9, 93), які паўтарае версію Петарсана аб тым, што гэтыя словы ўзыходзяць да і.-е.*prend‑//*prond‑ і далей звязаны з прагнуць (гл.). Сюды таксама апру́дзіцца (гл.), параўн. серб.-харв.oprudilo (пра дзіця, якое абмачылася і ў яго пячэ ў паху) (Скок, 3, 60).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
КУПА́ЛА,
ва ўсходнеславянскай міфалогіі гал. персанаж свята летняга сонцастаяння, магчыма, бажаство (гл.Купалле). К. называлі ляльку або чучала (жанчыны ці мужчыны); у бел. рытуалах К. наз. таксама Марай, у рус. песнях — ведзьмай (у рытуалах «ведзьму», конскі чэрап або косці жывёлы спальваюць на вогнішчы). У час свята К. топяць у вадзе. Назва К., магчыма, паходзіць ад агульнаіндаеўрап. кораня «куп» або «коп», галоўны сэнс якога — «укупе», «разам», і паказвае на яднанне (сукупленне) людзей з прыродай і аднаго з адным. Верагодна таксама, што гэтая назва паходзіць ад дзеясловаў «купаць», «кіпець», (роднасна лац. cupido, Купідон — імкненне, палкасць), паказвае на суадносіны купальскіх рытуалаў з агнём (зямным і нябесным) і вадой, што выступаюць у купальскіх міфах як брат і сястра. Тры віды чароўных траў і кветак у купальскіх песнях суадносяцца з матывамі трох змей і трох дачок К.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
гатава́цца, ‑туюся, ‑туешся, ‑туецца; незак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Варыцца (пра ежу). На кастры ў чыгунку гатавалася юшка.Гамолка.//Кіпець, кіпяціцца (пра ваду, чай).
2.дачаго або зінф.Разм. Рыхтавацца да чаго‑н., наважвацца зрабіць што‑н. Гатавацца да ад’езду.// Вывучаць што‑н., рыхтавацца да якой‑н. дзейнасці. Новае месца, новыя людзі і тая работа ў школе, якую трэба было распачынаць на гэтых днях і да якой .. [Лабановіч] так доўга гатаваўся, — усё гэта займала яго думкі, і яму было лёгка і добра.Колас.
3.Зал.да гатаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кацёл (род. катла́) м., в разн. знач. котёл;
кухо́нны к. — ку́хонный котёл;
паравы́ к. — парово́й котёл;
папа́сці ў к. — воен. попа́сть в котёл;
◊ як у катле́кіпе́ць — (как) в котле́ кипе́ть;
пабра́таўся гаршчо́к з катло́м — посл. гусь свинье́ не това́рищ
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бурлі́ць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; незак.
1. Бурна цячы, пералівацца з шумам; кіпець, клекатаць (пра ваду і інш. вадкасці). Унізе вада бурліць, пеніцца, нясе з сабою кускі лёду, нейкае ламачча, леташнюю траву.Кулакоўскі.Бурліць чыгун гарачы, Расплаўлены ў вагранках.Аўрамчык.
2.перан. Праяўляцца з вялікай сілай (пра падзеі, пачуцці і пад.); шумець, хвалявацца. [Ігнась] сеў на месца, і злосць бурліла ў ім, як кіпень.Чарнышэвіч.І бурліла ў людскіх пачуццях жаданне як бы крыкнуць усёй зямлі, сказаць усяму, што ёсць, — аб радасці дзён, аб песнях і звонах жыцця.Чорны.Скрозь бурліла людское мора, а ў ім — кветкі, лісце, усцешаныя твары.Юрэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)