інквізі́тар

(лац. inquisitor = следчы)

1) член інквізіцыйнага суда;

2) перан. жорсткі чалавек, мучыцель.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Rábenvater

m -s, -väter пагары́л. жо́рсткі ба́цька, благі́ [чэ́рствы] ба́цька

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

зве́рскі, ‑ая, ‑ае.

1. Уласцівы зверу (у 2 знач.).

2. Жорсткі, люты, дзікі. Зверскія расправы. □ Немцы шалелі, наладжвалі зверскія кары. Лынькоў.

3. Разм. Вельмі вялікі; надзвычайны. Зверскі апетыт.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Ванда́л ’жорсткі чалавек’ (КТС). Праз рус. вандал да франц. vandale ’тс’ (Шанскі, 1, В, 17; Рудніцкі, 1, 307; БЕР, 1, 117–118).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

брута́льны

(фр. brutal, ад лац. brutalis)

грубы, жорсткі (напр. б-ая выхадка).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

няўва́жны, ‑ая, ‑ае.

Разм. Тое, што і няўважлівы. За няўважныя адносіны да спраў Начальнік агранома школіў. Корбан. [Антон Паўлавіч:] Вось вырасце.. [хлопчык] і не будзе такі няўважны і жорсткі, як бацька... Марціновіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

жарсткава́ты, ‑ая, ‑ае.

Крыху жорсткі (у 1, 3, 4 і 5 знач.). Жарсткаваты характар. □ Жарсткаватыя валасы [Рудчанкі] былі зачэсаны назад, і таму вялікі і пукаты лоб здаваўся вельмі высокім. Сіўцоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Суро́вы ’цвёрды, непахісны’, ’вельмі строгі’, ’патрабавальны, невыносны’ (ТСБМ), ’жорсткі, строгі, люты, няўмольны’ (Некр. і Байк.), ’сур’ёзны’ (ТС), ’мулкі (аб вяроўцы)’ (Нас.), ’макраваты; які яшчэ не зварыўся, сыры’, ’нябелены (пра палатно, ніткі)’ (Байк. і Некр., Бяльк., Мат. Маг., Уладз., Сержп. Прымхі, ЛА, 4; круп., свісл., Нар. сл.), су́равы ’тс’ (Нік., Оч.), суравы́ ’тс’ (Сл. ПЗБ, Касп., Мат. Гом., Ян.), ’пра грубыя льняныя ніткі’ (ушац., Нар. лекс.), сурову́ ’нябелены’ (ТС), ст.-бел. соуровъ: рѧзанци соуровии члвци (Летапіс Аўрамкі XV ст., Карскі 2-3, 393). Укр. суро́вий ’нябелены’, рус. суро́вый ’суровы, строгі’, ’нябелены; нявыраблены, неачышчаны’, стараж.-рус. суровъ ’сыры; дзікі’, польск. surowy ’строгі, смелы; неапрацаваны’, в.-луж., н.-луж. surowy ’сыры, згатаваны’, чэш., славац. surovy ’неапрацаваны’, ’суровы, жорсткі’, серб.-харв. суров(и) ’суровы, грубы’, балг. суро́в ’сыры; жорсткі; свежы, сакавіты’, макед. суров ’сыры, неапрацаваны, суровы, жорсткі’, ст.-слав. соуровъ ’сыры, дзікі, жорсткі’. Прасл. *surovъ/*syrovъ ’суровы, неапрацаваны, свежы, вільготны’ < прасл. *surъ/*syrъ ’сыры, свежы, вільготны’; гл. яшчэ сыры. Роднаснае ст.-ісл. saurr ’сырая зямля’, súrr ’кіслы’, алб. hirrë ’сыроватка’, з і.-е. кораня *sū‑ro‑, *sou̯‑ro‑; гл. Траўтман, 294; Мюленбах-Эндзелін, 3, 1134; Фасмер, 3, 807; Борысь, 587; Глухак, 595. Шустар-Шэўц (1379–1380) звяртае ўвагу на семантычную апазіцыю ’сыры, негатаваны, неапрацаваны’ і ’суровы, строгі, жорсткі’, якія разглядаюцца як амонімы ў ЕСУМ, 5, 480. Махэк₂ (593) услед за Бугай (РФВ, 67, 245) прымае роднасць з прасл. *sěverъ ’поўнач’, усх.-літ. šiaurùs ’пранізлівы (вецер)’, atšiaurùs ’суровы’, лац. caurus ’паўночна-ўсходні вецер’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

акру́тны

(польск. okrutny)

1) жорсткі, люты (напр. а. чалавек);

2) цяжкі, бязвыхадны (напр. а-ае становішча).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дала́яць, ‑лаю, ‑лаеш, ‑лае; зак., каго.

Разм. Скончыць лаяць; завяршыць лаянку. — Жорсткі ў вас характар, Марына Міхайлаўна! Куды ж вы? — Да Собаляў. — Пабудзьце яшчэ. Вы ж мяне не далаялі. Паслядовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)