2.у знач.вык. (звычайна кар. ф.), каму-чаму, з дадан. і без дап. Пра пачуццё радасці, задавальнення, якое перажывае хто-н.
Мы надта рады такому госцю.
Я рад, што ты ўдала з’ездзіў.
3.у знач.вык., з інф. Пра жаданне, гатоўнасць зрабіць што-н.
Я рад бы вам дапамагчы, ды не маю цяпер вольнага часу.
◊
І не рад (рады); (і) сам не рад (рады) (разм.) — пра чый-н.жаль, шкадаванне з прычыны таго, што адбылося пры яго ўдзеле.
Рад (ці) не рад (разм.) — паняволі, хочаш не хочаш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вох, выкл.
1. Выказвае здзіўленне, гора, боль, жаль, сполах і інш. пачуцці. [Шэмет:] — Пара цяпер якраз такая... Адышоўшы кіламетраў са два ад горада ўверх — вох і рыбы.Лобан.[Марка Парэмская:] — Даўненька ляжыць [Павел] за далёкім Дунаем... Вох, чаго ён не нарабіў, гітлеруга пракляты!..Ракітны.
2.узнач.наз.во́хі, ‑аў. Вохканне, нараканне. Таму зразумелы тыя вохі і ахі, якія апанавалі дзеда, калі ён не далічыўся краса[ла].Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкупі́цца, ‑куплюся, ‑купішся, ‑купіцца; зак.
Затраціўшы грошы, вызваліцца ад якой‑н. залежнасці, ад якіх‑н. абавязкаў; выкуп сябе. Дзед.. мог бы адкупіцца ад паноў вольніцу, ды, на жаль, не адкупіўся.Гарэцкі.Усцім узяў у мяне з рук пляшку, паглядзеў яе на сонцы і сказаў: — Дык што ты, гэт квасам адкупіцца хочаш?Сабаленка./ Пра вясельны звычай, калі затрымліваюць маладых, патрабуючы выкупу.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
tłamsić
незак.
1. камечыць;
2.разм. душыць; ціснуць; сціскаць; заціскаць;
tłamsić w sobie żal — стрымліваць у сабе жаль
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
самаўпэ́ўненасць, ‑і, ж.
Уласцівасць самаўпэўненага; празмерная ўпэўненасць у сваіх сілах, здольнасцях і пад. [Дырэктар:] Але, на жаль, радасць мая была не доўгай. З работай ты [Верхаводка] спраўляўся нядрэнна, але адкуль у цябе з’явілася нейкая такая самаўпэўненасць, што ты ўсё можаш, і мора табе па калена!..Губарэвіч.Гэта было зусім нечаканым для Чарнавуса, упершыню ён адчуў сябе прыніжаным і на нейкі час нават страціў ранейшую самаўпэўненасць.Кулакоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Mítleid
n -(e)s спачува́нне, жаль
~ mit j-m háben — спачува́ць каму́-н., шкадава́ць каго́-н., злі́тавацца над кім-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
o!
int (у спалучэнні з іншымі словамі) о!, ах!
~ ja! — o, так!
~ weh! — які́жаль!
~ nicht doch! — дык не (ж)!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
прыспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак., каго-што.
1. Выклікаць сон, прымусіць заснуць, лёгшы побач. — Паспрабуй іх [дзяцей] укласці, яны двойчы мяне самога прыспалі, шпакі гэтыя.Шамякін.Ледзь пацямнее, бяжыць у каноплі [Васіль] і чакае, ніяк не дачакаецца, калі яна нарэшце прыспіць мужа і прыйдзе да яго.Сачанка.
2.Разм. Выпадкова задушыць у сне (дзіця).
3.перан. Прытупіць, паслабіць увагу, пільнасць і пад. Мае думкі, жаль няўтульны Ты прыспі, прыспі!Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ахці, ахці мне выкл., абазначае журбу, здзіўленне (Нас.), а́хця мне ’гора мне’ (дзісн., Рам.), а́хці мненюшкі (Карскі 2-3, 85), ст.-бел. (з XV ст.) ахци ’на жаль’ (Карскі, там жа), рус.а́хти, а́хте ’ах’, ахти́ ’ах, вельмі’, а́хти мне ’ах’. Складанае слова выкл. ах + ці, ця энклітычная форма асабовага займенніка 2‑й асобы адз. л. у дав. або він. склоне, параўн. Карскі 2-3, 98, 192; Фасмер, 1, 97; Шанскі, 1, А, 180.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
żal, ~u
м.
1.жаль, журба, туга, жальба, смутак;
żal po niewczasie — запознены жаль;
żal mi go — мне яго шкада;
żal za braćmi — туга па братах;
2. нараканне;
rozwodzić ~e — наракаць;
3. крыўда;
mieć do kogo żal — крыўдзіцца на каго;
4. шкадаванне, раскаянне, дакор
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)