гэ́ты, -ага, м., гэ́та (гэ́тая), -ай, ж., гэ́та (гэ́тае), -ага, н., мн. гэ́тыя, -ых, займ. указ.
1. Паказвае на асобу або прадмет, якія знаходзяцца перад вачамі.
Г. ці той лес? Гэтага чалавека не сустракаў ніколі.
2. Паказвае на адрэзак часу, пра які ідзе гаворка.
Гэтымі днямі на рыбу не прыйдзецца ісці.
3. Паказвае на ўжо вядомую асобу або прадмет.
Дзіўны чалавек г.
Галілей!
Ах, гэтыя модніцы!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бескампрамі́сны, ‑ая, ‑ае.
Які не прызнае кампрамісаў, не ідзе на кампрамісы. Пісьменнік быў бескампрамісны, калі гаворка ішла аб навуковым разуменні не толькі грамадскіх працэсаў, але і з’яў прыроды. Майхровіч. // Які выключае мажлівасць прымірэння, праходзіць без кампрамісаў. Бескампрамісная класавая барацьба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гла́дкий прям., перен. гла́дкі;
гла́дкая доро́га гла́дкая даро́га;
гла́дкая речь гла́дкая гаво́рка;
◊
с него́ взя́тки гла́дки што з яго́ во́зьмеш;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Кнут ’пуга’ (Сл. паўн.-зах., Яруш., Бяльк., Сцяшк.). Укр. кнут, рус. кнут, ст.-рус. кнутъ (іншыя славянскія паралелі — запазычанні з рускай мовы). Крыніца ўсходнеславянскіх слоў паўночнагерманская: ст.-ісл. knutr ’вузел’ (гаворка ідзе пра «вузлаваты» біч). Іншыя этымалогіі неверагодныя (Фасмер, 2, 265).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
карта́віць, ‑таўлю, ‑тавіш, ‑тавіць; незак.
Вымаўляць начыста, няправільна гукі «р» або «л». Калі .. [Васіль] хваляваўся, то пачынаў прыкметна картавіць. Шамякін. Гаворка .. [Адэліны] была нейкая птушыная, яна не то картавіла, не то прыкідвалася, што картавіць, і, мабыць, лічыла, што вельмі хораша гаворыць. Чарнышэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разду́млівы, ‑ая, ‑ае.
1. Які часта аддаецца роздуму; разважлівы. Дзед станавіўся такі раздумлівы і паважны, што і хадзіў, і дзейнічаў з такой годнасцю... Мележ.
2. Які робіцца з роздумам, спакойна, павольна. Раздумлівая гаворка. // Які наводзіць па роздум, пранікнуты ім. Раздумлівая песня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сюсю́канне, ‑я, н.
Разм.
1. Дзеянне паводле дзеясл. сюсюкаць (у 1 знач.), а таксама гукі гэтага дзеяння. Хлопец здаваўся дурнаватым: адвіслая мокрая губа, доўгая, як у бусла, шыя, несамавітая, з сюсюканнем, гаворка. Навуменка.
2. Дзеянне паводле дзеясл. сюсюкаць (у 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сто ліч húndert;
павялі́чыць у сто разо́ў verhúndertfachen vt;
сто разо́ў ішла́ гаво́рка пра гэ́та húndertmal [x-mal] war davón die Rede;
на (ўсе) сто (працэ́нтаў) húndertprozentig
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ко́пчык 1 ’хвасцец’ (Мат. Гом.). Да капец (гл.).
Ко́пчык 2 ’пограб’ (Мат. Гом.). Да капец (гл.).
Ко́пчык 3 ’яечня’ (Мат. Гом.). З ілюстрацыі (там жа, 242): «Есць яечня разбалтана, а есць копчык» відаць, што гаворка ідзе аб яечні, якая мае форму невялікага капца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
впереди́
1. нареч. спе́раду, папе́радзе, напе́радзе;
2. нареч. (в будущем) напе́радзе, у бу́дучым;
об э́том речь впереди́ пра гэ́та гаво́рка напе́радзе, пра гэ́та гаво́рка яшчэ́ бу́дзе;
3. предлог с род. папе́радзе (каго, чаго), упе́радзе (каго, чаго);
он е́хал впереди́ коло́нны ён е́хаў папе́радзе кало́ны.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)