1.што. Вастрыць мянташкай. Неўзабаве касцы выйшлі да дарогі і прыпыніліся на хвіліну адпачыць. Некаторыя сталі мянціць косы.Даніленка.
2.перан.; што, чым і без дап.Разм. Гаварыць многа і без толку, гаварыць бязглуздзіцу; трапацца, лапатаць. Языкі быццам з прывязі пазрываліся і мянцілі немаведама што.Сабаленка.[Даміра:] — А вы языком толькі менціце. Мы ды мы. А дзе тыя брыгады, што на сходзе старылі?Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Адхлы́н ’адпачынак, перадышка’ (Юрч. Сін., Яўс.), рус.отхлянуть, отхленуть ’адпачыць’. Сюды ж рус.хлын ’лодар, гультай’ і хлынь ’замаруджаны ход каня’. Неверагодна Фасмер, 3, 173, рус.отхлянуть звязвае з хлебать. Супастаўленне Праабражэнскім, 2, 130, рускага слова з бел.адхлан (гл.) таксама спрэчнае, абедзве формы ён выводзіць з холад. Ільінскі (ИОРЯ, 20, 4, 157) лічыць генетычна роднаснымі рус.хлын, хлынь і хлынуть. Паколькі апошняе звязваецца з укр.хлюнути, польск.chlunąć, балг.хлун і інш., існуе магчымасць для рэканструкцыі *xlunǫti (* < xlǫnǫti < *xlǫbnǫti/xlębь). Параўн. бел.хляба і хлюпа ў значэнні ’дрэннае надвор’е’ з бел.адхлуп (гл.) і адхлын (гл. Мартынаў, Слав. акком., 131; ён жа, Бел.-рус. ізал., 69).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыту́лак ’месца, дзе можна схавацца, адпачыць, прабыць патрэбны час’, ’дабрачынная ўстанова для сірот, беспрытульных дзяцей і інш.’ (ТСБМ, Нас., Гарэц., Байк. і Некр., Бяльк., Варл., Сл. ПЗБ), прыту́л ’прыстанішча’ (ТСБМ, Ласт., Касп.), ’сховішча, прытон’ (Нас.), прыту́ла ’прыстанішча’, прыту́лішча ’тс’ (Нас., Гарэц., Др.-Падб., Бяльк., Ян.), прыту́лле ’тс’ (Касп.). Аддзеяслоўнае ўтварэнне, параўн. прытуліцца ’шчыльна прыхінуцца; знайсці прыпынак для жыцця’ (Варл.), ’адчуць ласку, спагаду, спачуванне’ (светлаг., SOr, 39, 356), прытуліць ’паставіць адзін прадмет упрытык да другога’ (там жа). Гл. туліць. Аналагічныя ўтварэнні і ў іншых славянскіх мовах, параўн. рус.дыял.приту́л, приту́ла, приту́лище, приту́лье ’прыстанак, прытулак’, укр.приту́л, приту́лок, польск.przytul, przytulisko, przytułek ’тс’ і да т. п.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сузіра́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які не цікавіцца тым, што яго акружае; бяздзейны, пасіўны. [Селянін] — не пасіўная, сузіральная асоба і далёка не абыякава ўспрымае ўсё тое, што пасылае яму лёс.Навуменка.// Уласцівы такому чалавеку. Сузіральныя адносіны да рэчаіснасці.// Звязаны з працэсам сузірання (у 1 знач.). Пісьменнік паступова падымаецца ад сузіральнага чалавекалюбства «Сястры» да гуманізму актыўнага.Адамовіч.
2. Схільны да сузірання (у 2 знач.). Сузіральная натура.// Уласцівы такому чалавеку. Тут прыемна пасядзець, адпачыць у духмяным цяньку, падумаць аб мінулым, настроіцца на сузіральны лад.В. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
bait
[beɪt]1.
n.
1) прына́да f. (на ры́бу)
2) спаку́са f.
3)
а) папа́с -у m.; е́жа f.
б) прыпы́нак -ку m. (для адпачы́нку й яды́)
2.
v.t.
1) заклада́ць прына́ду
2) спакуша́ць; прына́джваць
3) цкава́ць саба́к
3.
v.i.
затры́мвацца, каб адпачы́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
weight1[weɪt]n.
1. вага́, цяжа́р;
10 kilos in weight 10 кг ваго́ю;
sell by weight прадава́ць на вагу́;
put on weight таўсце́ць
2. гі́ра;
a po und weight фу́нтавая гі́ра
3. значэ́нне, ва́жнасць;
give weight to smth. надава́ць значэ́нне чаму́-н.
♦
take the weight off one’s feetinfml се́сці адпачы́ць;
be worth one’s weight in/of gold быць ве́льмі кашто́ўным; быць на вагу́ зо́лата;
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
retreat
[rɪˈtri:t]1.
v.i.
адступа́ць
2.
n.
1) адступле́ньне n.
to beat a retreat — уцяка́ць, адступа́ць
2) сыгна́л да адступле́ньня
3) адбо́й (сыгна́л заканчэ́ньня дня ў во́йску)
4) прыту́лак, прыста́нак -ку m., прыста́нішча n. (дзе затрыма́цца або́адпачы́ць)
5) вар’я́цкі дом або́ дом для алькаго́лікаў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
spocząć
зак.
1.адпачыць;
spocząć na laurach — спачыць на лаўрах;
2. (пра нябожчыка) спачыць;
spocząć na wieki — памерці;
3. сесці;
proszę spocząć — калі ласка, сядайце;
spocznij! — (каманда) вольна!; спаволь!
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
згавары́цца, ‑варуся, ‑ворышся, ‑верыцца; зак.
1. Дамовіцца адносна якіх‑н. дзеянняў; дагаварыцца. — Мы згаварыліся, — сказала адна [таварышка], — прыйсці пазней, чым казалі табе, каб ты мела час адпачыць.Чорны.— Мы свой «фэст» наладзім, — казаў Сцёпка, бо моладзь згаварылася пусціць канал якраз у гэты дзень, калі збярэцца народ каля «святога» калодзежа.Колас.
2. Дасягнуць узаемнага разумення, дагаднення. Калі эшалон даў гудок адпраўлення, я ўскочыў у тармазную будку і лёгка згаварыўся з вартавым, які хадзіў па платформе.Навуменка.— З табой мы ўсё роўна не згаворымся. Ідзі ты, Канькоў, лепей у кантору, ды баб агітуй.Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
не́льга, безас.узнач.вык.
1. Немагчыма; няма магчымасці. Да майго слыху даляталі толькі адны галасы, слоў жа разабраць было нельга.Нікановіч.Пісаць больш нельга, бо ў нас трывога, І я кладу за плечы клунак свой.Астрэйка.Шкадавала маці Ігнася, ой, як шкадавала, — выказаць нельга.Мурашка.
2. Забаронена, не дазваляецца. Курыць тут нельга: побач бензін.// Няможна, не трэба. Нельга ж так мучыць каня, трэба адпачыць жывёле. Сёмка даў каню захвачаны [з дому] авёс і .. прылёг каля воза.Гартны.— Глеба гатова, марудзіць нельга, трэба сеяць, каб не спазніцца.Зарэцкі.
•••
Нельга не адзначыцьгл. адзначыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)