шырыня́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне
|
адз. |
| Н. |
шырыня́ |
| Р. |
шырыні́ |
| Д. |
шырыні́ |
| В. |
шырыню́ |
| Т. |
шырынёй
шырынёю |
| М. |
шырыні́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
шырыня́, -і, ж.
1. гл. шырокі.
2. Працягласць чаго-н. у папярочніку, а таксама (разм.) вялікі абшар, шыр.
Ш. ракі.
Матэрыял шырынёй у адзін метр.
Вакол ш. і прастор.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шырыня́ ж.
1. ширина́;
ш. даро́гі — ширина́ доро́ги;
2. перен. широта́;
ш. кругагля́ду (по́гляду) — широта́ кругозо́ра (взгля́дов)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шырыня́, ‑і, ж.
1. Працягласць чаго‑н. у папярочніку. Без канца вялікі двор — Не акінуць яго вокам, Шырыня, разгон, прастор! Колас. Цяпер пад трактар плуг бы столямешны, Каб гнаць барозны шырынёю ў гоні. Аўрамчык. // Разм. Вялікі абшар, шыр. Завяду кола-круг, — Шырыня ды прастор, Ды паклічу падруг, Прыгажуняў сясцёр. Астрэйка.
2. Разм. Тое, што і шырата. Нью-Йорк, як вядома, знаходзіцца на шырыні Тбілісі. Новікаў.
3. перан. Уласцівасць шырокага (у 5, 6 знач.); рознабаковая дасведчанасць. План аперацыі захапіў камісара сваёй шырынёй і смеласцю. Мележ. Прыродная шырыня душы падказала Міхалу: адбылося незвычайнае. Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шыро́кі, -ая, -ае.
1. Вялікі ў папярочніку.
Шырокая вуліца.
Шырока (прысл.) раскрыць вочы (таксама перан.: здзівіцца).
2. Пра адзенне: прасторны.
Куртка шырокая ў плячах.
3. Які займае сабой вялікую прастору, мае вялікую працягласць.
Шырокія стэпы.
Наступаць шырокім фронтам.
4. Размашысты, свабодны.
Ш. крок.
Ш. жэст (перан.: пра высакародны ўчынак са знешняга боку).
5. перан. Вялікі па колькасці, ступені, ахопу, размаху і пад., масавы.
Шырокая сетка школ.
Шырокія паўнамоцтвы.
Тавары шырокага ўжытку.
6. перан. Вялікі, неабмежаваны, разнастайны на выбар.
Шырокая начытанасць.
Шырокая праграма навуковых даследаванняў.
У шырокім сэнсе слова (у самым агульным разуменні).
7. перан. Не абмежаваны ў праяўленні, выяўленні чаго-н., з размахам.
◊
Жыць на шырокую нагу — багата, раскошна.
Шырокая натура — пра шчодрага, адкрытага, таварыскага чалавека.
|| наз. шырыня́, -і, ж. (да 3—7 знач.) і шыро́касць, -і, ж. (да 7 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шыр, -ы, ж.
1. Шырыня, вялікія памеры ў шырыню.
Змераць прагон наўсю ш.
2. Шырокая прастора, шырыня (гл. шырокі ў 3 і 6 знач.).
Разгарнуцца ва ўсю ш. (цалкам праявіць свае магчымасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
двухаршы́нны, ‑ая, ‑ае.
Памерам, працягласцю ў два аршыны. Двухаршынная шырыня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ширина́ шырыня́, -ні́ ж.;
в ширину́ ушыркі́, ушырыню́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
обши́рность
1. велічыня́, -ні́ ж.; шырыня́, -ні́ ж.;
обши́рность простра́нства велічыня́ прасто́ры;
2. перен. велічыня́, -ні́, шырыня́, -ні́ ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
широта́
1. шырыня́, -ні́ ж.;
широта́ взгля́дов шырыня́ по́глядаў;
2. геогр. шырата́, -ты́ ж.;
се́верные (ю́жные) широ́ты паўно́чныя (паўднёвыя) шыро́ты.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)