шы́р

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз.
Н. шы́р
Р. шы́ры
Д. шы́ры
В. шы́р
Т. шы́р’ю
М. шы́ры

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шыр, -ы, ж.

1. Шырыня, вялікія памеры ў шырыню.

Змераць прагон наўсю ш.

2. Шырокая прастора, шырыня (гл. шырокі ў 3 і 6 знач.).

Разгарнуцца ва ўсю ш. (цалкам праявіць свае магчымасці).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шыр ж. ширь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шыр, ‑ы, ж.

1. Шырыня, вялікія памеры ў шырыню. Крок у шыр, два крокі ўдоўж — усяе хады. Дзяргай. За лясамі, за іх палякамі — Ветраны, на ўсю шыр, прагон. Камейша.

2. Шырокая прастора. Не абняць, не змерыць вокам Шыр палёў і неба сінь. Хведаровіч. Прылад нямала змайстравана, Якімі вымеран сусвет: Зямная шыр, глыб акіяна, Шляхі да зор і да планет. Непачаловіч. Слава ж табе, маладая дзяржава, Слава на ўсю неабдымную шыр. Глебка.

3. Тое, што і шырыня (у 3 знач.). Разгарні ты, люд рабочы, Сілу, волю ва ўсю шыр. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прасця́г, -у, мн. -і, -аў, м.

Свабодны, вялікі прастор; шыр.

Прасцягі палёў.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

на́сцеж, прысл.

На ўсю шыр, поўнасцю (адчыніць, расчыніць і пад.).

Адчыніць дзверы н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ширь шыр, род. шы́ры ж., шырыня́, -ні́ ж.;

во всю ширь на ўсю шыр (шырыню́).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шы́рыць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. шы́ру шы́рым
2-я ас. шы́рыш шы́рыце
3-я ас. шы́рыць шы́раць
Прошлы час
м. шы́рыў шы́рылі
ж. шы́рыла
н. шы́рыла
Загадны лад
2-я ас. шы́р шы́рце
Дзеепрыслоўе
цяп. час шы́рачы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шырыня́, -і, ж.

1. гл. шырокі.

2. Працягласць чаго-н. у папярочніку, а таксама (разм.) вялікі абшар, шыр.

Ш. ракі.

Матэрыял шырынёй у адзін метр.

Вакол ш. і прастор.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

даль, -і, мн. -і, -яў і -ей, ж.

1. Далёкі прастор; прасцяг, шыр.

Далі леглі сінім морам.

2. (звычайна з азначэннем). Далёкае месца.

Блакітная д.

Праклалі шлях у касмічныя далі.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)