шмо́ргаць, -аю, -аеш, -ае; -аны; незак.
1. каго-што. Цягнуць, тузаць кароткімі, рэзкімі рухамі; такімі рухамі зрываць, абрываць што-н.
Ш. суседа за рукаў.
Ш. лісце з куста.
2. што чым, чым па чым і без дап. Праводзіць па чым-н., намазваючы што-н.; праводзіць чым-н. па якой-н. паверхні, звычайна ўтвараючы характэрны гук.
Ш. нітку воскам.
Ш. запалкай па карабку.
3. чым. З шумам часта ўцягваць (носам) паветра.
Ш. носам.
|| аднакр. шмаргану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́ і шмо́ргнуць, -ну, -неш, -не; -ні (да 3 знач.).
|| наз. шмо́рганне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шмо́ргаць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шмо́ргаю |
шмо́ргаем |
| 2-я ас. |
шмо́ргаеш |
шмо́ргаеце |
| 3-я ас. |
шмо́ргае |
шмо́ргаюць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шмо́ргаў |
шмо́ргалі |
| ж. |
шмо́ргала |
| н. |
шмо́ргала |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шмо́ргай |
шмо́ргайце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
шмо́ргаючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
шмо́ргаць несов.
1. дёргать;
ш. ле́йцамі — дёргать вожжа́ми;
2. (носом) шмы́гать;
3. ша́ркать;
ш. мятло́й па тратуа́ры — ша́ркать метло́й по тротуа́ру
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шмо́ргаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. каго-што і без дап. Цягнуць, тузаць кароткімі, рэзкімі рухамі. Да Панаса падышлі абодва хлопцы. Адзін — бледны, спалохаўся, шморгае Панаса за рукаў кашулі. Галавач. — Зоя Кірылаўна! Ён мяне за косы шморгае... Дубоўка. // Шморгаючы, зрываць што‑н. або абрываць з паверхні. Цудоўныя каштаны! Толькі гэты аднарукі «прынцыпал» на злосць яму, Гукану, шморгае лісце. Цэлую галіну абарваў. Шамякін. Маці з цёткаю пільна завіхаюцца, шморгаюць у кошыкі буйныя спелыя ягады. Ус.
2. што і без дап. Праводзіць па чым‑н., намазваючы што‑н. Тоўстую шэрую нітку [Іван] шморгае кавалачкам воску. Лынькоў. // Церці па чым‑н. Хуценька шморгаю шчоткаю зубы, мыюся — усё раблю спехам. Савіцкі. На парозе.. спакойна сядзеў пацук і шморгаў пярэдняй лапаю сабе па носе. Чорны.
3. чым. Прыціскаючы, праводзіць чым‑н. па якой‑н. паверхні, утвараючы характэрны гук. А сам [Венька] крадком, крадком, паўз сцяну бэзу адбегся падалей і, схаваўшыся за кустамі, пазіраў, як Шурка шморгае карабком па запалцы. Шыловіч.
4. чым. З шумам часта ўцягваць носам паветра. Слаўка стаяў у кутку, шморгаў носам і злосна пазіраў на брата. От, гэты свісток! Няхай. Суседкі смяюцца, хлеба малому даюць, а той шморгае носам з марозу ды: «Не хачу хлеба, дай сала». Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмаргану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; зак.
1. гл. шморгаць.
2. Хутка, непрыкметна пайсці, прашмыгнуць (разм.).
Ш. за дзверы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
зашмо́ргаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Разм. Пачаць шморгаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прашмо́ргаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Шморгаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмо́рганне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. шморгаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмо́ргнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Аднакр. да шморгаць (у 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шмо́рганне ср.
1. дёрганье;
2. шмы́ганье;
2. ша́рканье;
1-3 см. шмо́ргаць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)