шляхе́тны, -ая, -ае.

1. Дваранскі, дваранскага паходжання.

Ш. род.

2. Высакародны, з вялікім пачуццём годнасці; які адпавядае існуючым нормам маралі: выхаваны, сумленны.

Ш. тон.

Ш. ўчынак.

Шляхетная дзяўчына.

|| наз. шляхе́тнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

У яго паводзінах адчувалася ш.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шляхе́тны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. шляхе́тны шляхе́тная шляхе́тнае шляхе́тныя
Р. шляхе́тнага шляхе́тнай
шляхе́тнае		 шляхе́тнага шляхе́тных
Д. шляхе́тнаму шляхе́тнай шляхе́тнаму шляхе́тным
В. шляхе́тны (неадуш.)
шляхе́тнага (адуш.)		 шляхе́тную шляхе́тнае шляхе́тныя (неадуш.)
шляхе́тных (адуш.)
Т. шляхе́тным шляхе́тнай
шляхе́тнаю		 шляхе́тным шляхе́тнымі
М. шляхе́тным шляхе́тнай шляхе́тным шляхе́тных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шляхе́тны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. шляхе́тны шляхе́тная шляхе́тнае шляхе́тныя
Р. шляхе́тнага шляхе́тнай
шляхе́тнае		 шляхе́тнага шляхе́тных
Д. шляхе́тнаму шляхе́тнай шляхе́тнаму шляхе́тным
В. шляхе́тны (неадуш.)
шляхе́тнага (адуш.)		 шляхе́тную шляхе́тнае шляхе́тныя (неадуш.)
шляхе́тных (адуш.)
Т. шляхе́тным шляхе́тнай
шляхе́тнаю		 шляхе́тным шляхе́тнымі
М. шляхе́тным шляхе́тнай шляхе́тным шляхе́тных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

шляхе́тны уст. благоро́дный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шляхе́тны, ‑ая, ‑ае.

1. У дарэвалюцыйнай Расіі — дваранскі, дваранскага паходжання. Апанас Сажалка, малады ў той час прадзед Міхася Сажалкі, лепшага друга і памочніка Сапегі, не зважаючы на свой шляхетны род, любіў бадзяцца з простымі валачобнікамі. Паслядовіч.

2. Уст. Знешне вытанчаны, высакародны, з вялікім пачуццём годнасці. Шляхетны тон. □ За ўсіх адказаў Змітрок Барташэвіч, саракагадовы халасцяк са шляхетнымі манерамі. Б. Стральцоў. // Які адпавядае існуючым нормам маралі. І не прыйшоў напэўна з тае прычыны, што падлоўчы не лічыў шляхетным пасылаць сына, не пабачыўшыся і не перагаварыўшы з настаўнікам, бо ён тут чалавек новы, незнаёмы. Колас. // Выхаваны, сумленны, высакародны. Шляхетная дзяўчына.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

шляхе́тнасць, -і, ж.

1. гл. шляхетны.

2. Прыналежнасць да дваранскага саслоўя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

◎ *Пажо́нны, пожонный ’прыстойны, шляхетны (аб чалавеку)’ (Клім.). З польск. porządny ’тс’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

падмаргну́ць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак. і аднакр., каму.

Маргнуць, ухваляючы што‑н. або робячы намёк ці звяртаючы ўвагу на што‑н. — Ды я ведаю, што пан шляхетны і не захоча крыўдзіць беднага чалавека, — шматзначна падмаргнуў селянін фурману. Пальчэўскі. Сярожа ўсміхнуўся і падмаргнуў сябру: «Я так і ведаў!». Шыловіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

благоро́дный

1. высакаро́дны; прысто́йны;

2. (аристократический, дворянский) уст. шляхе́тны;

институ́т благоро́дных деви́ц інстыту́т шляхе́тных дзяўча́т;

3. (о металлах, животных, растениях) высакаро́дны;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Людскі́, лю́цкій, лю́цькі, лю́дзкі, людськэ́й ’у якога высокая мараль, сумленны, шляхетны, зычлівы’, ’чалавечы’, ’прыстойны’, ’добры, прыгодны для чаго-небудзь’, ’людскі, чужы’, ’як у людзей’, ’ветлівы’, ’асабісты’ (Нас., Шат., Бяльк., ТСБМ, ТС; КЭС, лаг.), лю́дзка ’прыстойна, як у людзей’ (Шат.), лю́дско ’добра, удала’ (Сцяшк.); лю́дскі ’які належыць людзям’, ’уласцівы людзям’, ’уласцівы ніжэйшаму класу грамадства’, ’прызначаны для прыслугі’, ’меладычны (музыка)’ (ТСБМ, Нас., Мат. Гом.; КЭС, лаг.); ’сялянскі’ (шальч., драг., Сл. ПЗБ); ст.-бел. людъскый ’чалавечы, людскі, які мае месца сярод людзей’, а з XVI ст. узнікае значэнне ’чалавечы, гуманны’ (Будлахаў, Гіст., 119). Да прасл. lʼudьskъ < lʼudьje, lʼudъ > лю́дзі, люд ’уласцівы людзям’, якому адпавядаюць літ. liáudiškas ’народны’, лат. ļaudisks ’людскі’ (Слаўскі, 4, 369–371). Сюды ж больш новая лексема адцягненага значэння людскасць, людзкость ’чалавечнасць, свецкасць, спагадлівасць’, ’уменне жыць з людзьмі’ (Нас., Касп., Гарэц., ТСБМ, ТС), ’далікатнасць, шляхетнасць’ (КЭС, лаг.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)