шко́дны, -ая, -ае.
Які прыносіць шкоду¹ (у 1 знач.); небяспечны.
Ш. для здароўя клімат.
Курыць шкодна (безас., у знач. вык.). Шкодная тэорыя.
|| наз. шко́днасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагі́б, -у, мн. -ы, -аў, м.
1. Лінія згібання чаго-н.
На перагібе ліста.
2. перан. Парушэнне правільнай лініі ў якой-н. дзейнасці, шкодная крайнасць.
Барацьба з перагібамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шко́дны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
шко́дны |
шко́дная |
шко́днае |
шко́дныя |
| Р. |
шко́днага |
шко́днай
шко́днае |
шко́днага |
шко́дных |
| Д. |
шко́днаму |
шко́днай |
шко́днаму |
шко́дным |
| В. |
шко́дны (неадуш.)
шко́днага (адуш.) |
шко́дную |
шко́днае |
шко́дныя (неадуш.)
шко́дных (адуш.) |
| Т. |
шко́дным |
шко́днай
шко́днаю |
шко́дным |
шко́днымі |
| М. |
шко́дным |
шко́днай |
шко́дным |
шко́дных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
перагі́б, ‑у, м.
1. Лінія згібання чаго‑н. На перагібе ліста.
2. перан. Парушэнне правільнай лініі ў чыёй‑н. дзейнасці, шкодная крайнасць. Барацьба з перагібамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ідэ́йна-шко́дны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
ідэ́йна-шко́дны |
ідэ́йна-шко́дная |
ідэ́йна-шко́днае |
ідэ́йна-шко́дныя |
| Р. |
ідэ́йна-шко́днага |
ідэ́йна-шко́днай
ідэ́йна-шко́днае |
ідэ́йна-шко́днага |
ідэ́йна-шко́дных |
| Д. |
ідэ́йна-шко́днаму |
ідэ́йна-шко́днай |
ідэ́йна-шко́днаму |
ідэ́йна-шко́дным |
| В. |
ідэ́йна-шко́дны (неадуш.)
ідэ́йна-шко́днага (адуш.) |
ідэ́йна-шко́дную |
ідэ́йна-шко́днае |
ідэ́йна-шко́дныя (неадуш.)
ідэ́йна-шко́дных (адуш.) |
| Т. |
ідэ́йна-шко́дным |
ідэ́йна-шко́днай
ідэ́йна-шко́днаю |
ідэ́йна-шко́дным |
ідэ́йна-шко́днымі |
| М. |
ідэ́йна-шко́дным |
ідэ́йна-шко́днай |
ідэ́йна-шко́дным |
ідэ́йна-шко́дных |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
Нялёгкая (нілёхкая) ’нячыстая сіла’ (кіраўск., Нар. сл.), ’непераадоленая, шкодная сіла; злы лёс, д’ябальская сіла’ (Нас.). Табуізацыя на базе нялёгкі ’які цяжка перанесці’ (Нас.), гл. лёгкі; параўн. нячыстая < нячыстая сіла, някрытая ’тс’ і пад.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гара́чы, -ая, -ае.
1. Які мае высокую тэмпературу, моцна нагрэты.
Гарачая пліта.
Гарачае лета.
Г. цэх (таксама перан.: увогуле шкодная вытворчасць). Падаць гарачае (наз.). Гарачая апрацоўка металаў.
2. перан. Поўны сілы, страсны, палкі.
Г. заступнік.
3. перан. Вельмі напружаны, які праходзіць у інтэнсіўным, напружаным рытме.
Гарачая работа.
Г. бой.
Гарачая пара жніва.
4. перан. Запальчывы, нястрыманы.
◊
Гарачая галава — пра залішне паспешлівага, нястрыманага чалавека.
Па гарачых слядах — адразу.
Пад гарачую руку (разм.) — у момант злосці, раздражнення.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Труці́зна ‘атрута’ (Нас., Байк. і Некр., Жд. 3, ТС; шальч., Сл. ПЗБ), ‘шкодная для здароўя ежа, выпіўка, лякарства’ (полац., Нар. сл.); ‘ядахімікат’ (Сл. ПЗБ). труты́зна ‘атрута’ (стол., Нар. лекс.), труты́зно ‘тс’ (Клім.; кам., Жыв. НС), турці́зна ‘тс’ (стаўб., Сл. ПЗБ). Ст.-бел. трутизна ‘тс’ (1578 г.) запазычана са ст.-польск. trucizna ‘тс’ (Жураўскі, SOr, X (1), 40; Булыка, Лекс. запазыч., 130).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
простра́нство ср. прасто́ра, -ры ж.;
вре́мя и простра́нство час і прасто́ра;
безвозду́шное простра́нство беспаве́траная прасто́ра;
возду́шное простра́нство паве́траная прасто́ра;
вре́дное простра́нство шко́дная прасто́ра;
боя́знь простра́нства мед. бо́язь прасто́ры;
мёртвое простра́нство воен., ав. мёртвая прасто́ра.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тэро́р, ‑у, м.
Палітыка расправы з палітычнымі і класавымі праціўнікамі з прымяненнем насілля аж да фізічнага знішчэння. Адзіночкі ў Лукішках былі разлічаны на аднаго чалавека, а сядзелі ў іх амаль заўсёды па два. А калі на волі разгараўся тэрор, дык і па тры. Машара. Дэспатычнае царскае самадзяржаўе, моцная ваенна-паліцэйска-бюракратычная дзяржаўная машына, тэрор і насілле, — вось што характарызавала парадкі Расіі пачатку ХХ ст. «Весці». // Памылковая і шкодная для рэвалюцыйнага руху тактыка партыі або асобных загаворшчыкаў, звязаная з арганізацыяй забойстваў дзяржаўных дзеячаў і адарваная ад рэвалюцыйнай барацьбы мае. Вопыт усёй гісторыі рускага рэвалюцыйнага руху, вопыт, які перасцерагае нас ад такіх прыёмаў барацьбы, як тэрор. Рускі тэрор быў і застаецца спецыфічна інтэлігенцкім спосабам барацьбы. Ленін. // Расправы над мірным насельніцтвам на акупіраванай тэрыторыі. У самай пушчы і вакол яе панаваў, пад выглядам барацьбы з партызанамі, бязлітасны тэрор. В. Вольскі.
•••
Белы тэрор — разгром рэвалюцыйных арганізацыя рабочага класа, масавыя арышты, забойствы рэвалюцыйных і прагрэсіўных дзеячаў як метад барацьбы буржуазнай контррэвалюцыі з рэвалюцыйным рухам.
Чырвоны тэрор — крайнія меры, якія прымае рэвалюцыйны ўрад для падаўлення супраціўлення класавых ворагаў і варожых дзеянняў унутранай і знешняй контррэвалюцыі.
[Ад лац. terror — страх, жах.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)