ша́хматы

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. ша́хматы
Р. ша́хмат
Д. ша́хматам
В. ша́хматы
Т. ша́хматамі
М. ша́хматах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

ша́хматы, -мат.

1. Гульня белымі і чорнымі фігурамі і пешкамі на дошцы ў 64 клеткі, якая заключаецца ў тым, што кожны з двух партнёраў імкнецца аб’явіць мат¹ каралю саперніка, а таксама адпаведны від спорту.

Гуляць у ш.

Першынство свету па шахматах.

2. Фігуры і пешкі для такой гульні.

Дарожныя ш.

|| прым. ша́хматны, -ая, -ае.

Ш. гурток.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́хматы ед. нет ша́хматы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́хматы ша́хматы, -мат ед. нет.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́хматы, ‑мат; адз. няма.

1. Гульня на дошцы, раздзеленай на 64 светлыя і цёмныя клеткі (палі), паміж 16 белымі і 16 чорнымі фігурамі па ўстаноўленых для іх правілах хадоў. Бухгалтар Селівей і планавік Ігнат у шахматы гулялі. Корбан.

2. Набор фігур для такой гульні. Расстаўляць шахматы.

[Ад перс. šāh mat — цар памёр.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ша́шачніца

‘дошка для гульні ў шашкі і шахматы; скрынка’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. ша́шачніца ша́шачніцы
Р. ша́шачніцы ша́шачніц
Д. ша́шачніцы ша́шачніцам
В. ша́шачніцу ша́шачніцы
Т. ша́шачніцай
ша́шачніцаю		 ша́шачніцамі
М. ша́шачніцы ша́шачніцах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

множналі́кавы, -ая, -ае.

У выразе: множналікавы назоўнік — назоўнік, які ўжыв. толькі ў форме множнага ліку, напр.: вароты, сані, шахматы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́шачніца, -ы, мн. -ы, -ніц, ж.

1. Дошка з клеткамі для гульні ў шашкі, шахматы.

2. Скрынка для шашак, шахмат.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ігро́к, іграка́, мн. ігракі́, іграко́ў, м.

1. Удзельнік якой-н. ігры (спартыўнай, картачнай і інш.).

І. у шахматы.

Заўзяты і.

2. Выканаўца (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

доигра́ть сов.

1. дагуля́ць;

доигра́ть па́ртию в ша́хматы дагуля́ць па́ртыю ў ша́хматы;

2. муз., театр. дайгра́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)