шафра́н, -у, м.
1. Паўднёвая травяністая расліна сямейства касачовых, а таксама рыльцы яе кветак, высушаныя і расцёртыя на парашок, якія выкарыстоўваюцца як вострая прыправа і фарбавальнік.
2. Гатунак яблыкаў.
|| прым. шафра́навы, -ая, -ае і шафра́нны, -ая, -ае (да 2 знач.).
Шафранавы або шафранны колер (аранжава-жоўты з карычневым адценнем).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шафра́н, -ну м., бот., сад. шафра́н
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шафра́н
1. бот. шафра́н, -ну м.;
2. (сорт яблок) шафра́н, -ну м.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шафра́н, ‑у, м.
1. Культурная расліна сямейства касачовых з лінейным вузкім лісцем і сінявата-фіялетавымі кветкамі; крокус.
2. зб. Высушаныя рыльцы кветак гэтай расліны, якія выкарыстоўваюцца як вострая прыправа, як фарбавальнік харчовых прадуктаў у аранжава-жоўты колер, а таксама прымяняюцца ў парфюмерыі. Масла было такое духмянае і прыгожае з выгляду, што кабеты суседскія, пабачыўшы яго, казалі маёй маме: — Не хочаш праўду сказаць, ты яго шафранам падфарбоўваеш. Дубоўка.
3. Гатунак яблыкаў. Празрысты наліў, васковы шафран, зялёная пуцінка, рабрыстая буйная антонаўка, цёмна-чырвоная «цыганка» і іншыя гатункі яблык.. так густа ўсыпалі галіны, што амаль кожную з іх падтрымлівала падпора. Шамякін.
[Араб. za'frān.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пепін: пе́нін шафранны ’сорт яблыкаў’ (Сцяшк. Сл.), пе́пінка ’шафран’ (люб., жлоб., жытк., КЭС, ТС), пэпінка, піпен‑шафран ’тс’ (Мат. Гом.), люб. пе́панка, укр. пе́пін ’сорт яблыкаў’, рус. пе́пин шафра́нный ’сорт яблыкаў, выведзены Мічурыным’. Ад франц. pépin ’зернейка, семачка’; гл. таксама шафра́н.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
кро́кус, ‑у, м.
1. Травяністая паўднёвая расліна сямейства касачовых; шафран (у 1 знач.).
2. Парашок вокісу жалеза шафранавага колеру, які скарыстоўваюць для паліроўкі шкла, металаў і пад.
[Лац. crocus.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Крако́с ’наготкі’ (Сл. паўн.-зах.). З польск. krokus ’шафран’ (там жа, 2, 513).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кро́кус ’шафран’ (ТСБМ, Мал., Нас.). Укр. крокус ’тс’. Запазычанне з польск. krokus (Слаўскі, 3, 126).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́пінка ’шафран’ (іўеў., Сцяшк. Сл.), паўпанка (Сл. ПЗБ). Народная адаптацыя назвы гатунку яблык nenia шафранам (гл.), што ад франц. pepin ’семка, зернейка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
спе́цыі, ‑ый; адз. спецыя, ‑і, ж.
Вострыя пахучыя прыправы (гарчыца, перац, ваніль, карыце, лаўровы ліст, шафран), якія кладуцца ў ежу для лепшага яе смаку. З катла падымалася гарачая пара, духмяная і смачная — мабыць, у шмал[е]ц немцы клалі нейкія спецыі. Асіпенка.
[Лац. species.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)