шара́хнуць, -ну, -неш, -не; -ні; зак. (разм.).
1. каго-што і па чым, у што. Моцна, з шумам ударыць.
Шарахнуць па галаве.
2. што і чым. Адрэзаць з сілай, хутка.
Ш. кусок булкі.
3. Тое, што і шарахнуцца (у 1 знач.).
Коні шарахнулі ўбок.
|| незак. шара́хаць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. шара́ханне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
шара́хнуць
дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
шара́хну |
шара́хнем |
| 2-я ас. |
шара́хнеш |
шара́хнеце |
| 3-я ас. |
шара́хне |
шара́хнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
шара́хнуў |
шара́хнулі |
| ж. |
шара́хнула |
| н. |
шара́хнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
шара́хні |
шара́хніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
шара́хнуўшы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
шара́хнуць сов.
1. разг. отхвати́ть, отре́зать;
ш. кава́лак бу́лкі — отхвати́ть (отре́зать) кусо́к бу́лки;
2. разг. (с силой) шара́хнуть, сту́кнуть, уда́рить;
ш. па галаве́ — шара́хнуть (сту́кнуть, уда́рить) по голове́;
3. разг. (выстрелить) шара́хнуть;
ш. з гарма́ты — шара́хнуть из пу́шки;
4. шара́хнуться, ки́нуться, бро́ситься;
ко́ні ~нулі ўбок — ло́шади шара́хнулись (ки́нулись, бро́сились) в сто́рону
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
шара́хнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак.
Разм.
1. каго-што і па чым, у што. Нечакана, моцна, з шумам ударыць, стукнуць. І, ліха ўскочыўшы адразу ж на фурманку, Шарахнуў [Сцяпан] Караннога пугай: «Но-о! Недалуга!» Маеўскі. / у безас. ужыв. Загрымела блізка, і па вагону шарахнула шлакам. Ставер. // і чым. Стрэліць у каго‑, што‑н. [Бацька:] — [Спачатку] з правага бі, а тады ўжо, наўздагон, дранкулькай шарахнеш. Масарэнка. // Разграміць, разбіць (ворага). А што, калі скарыстаць такі зручны момант ды шарахнуць усю гэтую зграю адным махам? Новікаў.
2. што і чым. Рэзнуць, адрэзаць з сілай, хутка. Шарахнуць кусок булкі. □ Грыша выцер паперкай пальцы. — Родны брат касою шарахнуў [дзеда]. «Здалося яму, што Стахей залез на паўступні ў яго сенажаць. Місько. // што. Аддзяліць; адарваць. [Сурвіла:] Тады мы адразу паўмаёнтка зямлі і шарахнем. Чорны.
3. Зашумець, з шумам праляцець. Нешта шарахнула ў верхавінах сосен, і ў вушы Кляновічу неспадзявана даляцела звонкае: «Куку, ку-ку...» Пестрак.
4. Тое, што і шарахнуцца (у 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шара́хаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.
Незак. да шарахнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шара́хнуть сов., однокр., прост.
1. (ударить, выстрелить) сту́кнуць, тра́хнуць, шара́хнуць, жа́хнуць;
2. см. шара́хнуться;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ашара́шыць ’здзівіць; ударыць; перан. выпіць’ (Яўс.), рус. ошарашить ’моцна спалохаць; здзівіць; моцна з размаху ўдарыць’. Ад шарахаць, шарахнуць ’біць, цяць’, выкл. шарах!і, сюды, магчыма, і асіп. шарэш ’страх, дрыжыкі’ (Буз.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
шара́х, выкл. у знач. вык.
Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. шарахаць — шарахнуць і шарахацца — шарахнуцца. [Грышук:] — Даходзяць гэта ўжо да нашай Пятроўкі, а ўласаўцы, што ішлі ў першай шарэнзе, з аўтаматаў па іх, па немцах, — шарах! Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шара́ханне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. шарахаць — шарахнуць і шарахацца — шарахнуцца. [Лундзін:] — А я так скажу: ва ўсякай справе трэба разумны гаспадарскі разлік — ці то ў травасеянні, ці ў чым іншым. Шараханне з адной крайнасці ў другую да дабра не даводзіць. Палтаран.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)