ша́пачны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. ша́пачны ша́пачная ша́пачнае ша́пачныя
Р. ша́пачнага ша́пачнай
ша́пачнае		 ша́пачнага ша́пачных
Д. ша́пачнаму ша́пачнай ша́пачнаму ша́пачным
В. ша́пачны (неадуш.)
ша́пачнага (адуш.)		 ша́пачную ша́пачнае ша́пачныя (неадуш.)
ша́пачных (адуш.)
Т. ша́пачным ша́пачнай
ша́пачнаю		 ша́пачным ша́пачнымі
М. ша́пачным ша́пачнай ша́пачным ша́пачных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ша́пачны ша́почный; карту́зный; фура́жечный;

◊ прыйсці́ на ш. разбо́р — прийти́ к ша́почному разбо́ру;

~нае знаёмства — ша́почное знако́мство

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́пачны, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да шапкі; звязаны з вырабам, продажам шапак. Шапачная тканіна. Шапачная майстэрня. Шапачная вытворчасць.

•••

На (пад) шапачны разбор гл. разбор.

Шапачнае знаёмства гл. знаёмства.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ша́пка, -і, ДМ -пцы, мн. -і, -пак, ж.

1. Галаўны ўбор, звычайна цёплы, мяккі.

Зімовая ш.

2. перан. Тое, што мае форму купала.

Шапкі хвой.

Снегавыя шапкі дрэў.

3. Тое, што і шапачка (у 2 знач.).

Ш. баравіка.

4. Загаловак буйным шрыфтам, агульны для некалькіх артыкулаў у газеце, а таксама назва ўстановы-выдаўца, серыі і пад., якая змяшчаецца на тытульным лісце кнігі над загалоўкам (спец.).

Бюлетэнь выдаецца пад шапкай міністэрства.

5. Верхні брус над дзвярамі, акном для мацавання іх (спец.).

◊

Закідаць шапкамі — ужыв., калі выхваляюцца чым.-н. у знач.: лёгка адолець, перамагчы.

На разбор шапак (прыйсці, паспець, з’явіцца і пад.; разм.) — к канцу, калі ўсе разыходзяцца, усё скончылася.

На злодзеі і шапка гарыць — пра вінаватага ў чым-н. чалавека, які сам сябе выдае чым-н.

Па Сеньку і шапка — пра таго, хто не заслугоўвае лепшага.

Па шапцы даць каму (разм.) — выгнаць, зняць з работы.

Шапка валіцца (разм.) — пра што-н. надта высокае.

Шапка расце на галаве (разм.) — пра вялікі страх.

|| памянш. ша́пачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| зневаж. шапчы́на, -ы, мн. -ы, -чы́н, ж. (да 1 знач.; разм.).

|| прым. ша́пачны, -ая, -ае (да 1 знач.) і ша́пкавы, -ая, -ае (да 1 знач.).

На шапачны разбор прыйсці, паспець і пад. (тое, што і на разбор шапак). Шапачнае знаёмства (выпадковае; разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ша́пкавы, см. ша́пачны

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разбо́р, -у, м.

1. гл. разабраць.

2. Адбор, выбар (разм.).

Высякалі лес без разбору.

Крытыкаваць ты крытыкуй, але з разборам.

3. Разгляд судовай справы.

Судовы р.

◊

На (пад) шапачны разбор; на разбор шапак (паспець, з’явіцца, прыйсці; разм.) — пад канец, калі ўсе разыходзяцца, усё скончылася.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

карту́зный

1. ша́пачны;

2. уст. мяшэ́чны, паке́тны;

3. воен., ист. карту́зны; см. карту́з.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ша́почный ша́пачны;

◊

прийти́ к ша́почному разбо́ру прыйсці́ ў свіны́я галасы́; прые́хаць све́чкі тушы́ць;

ша́почное знако́мство ша́пачнае знаёмства.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

разбо́р, ‑у, м.

1. Дзеянне паводле дзеясл. разбіраць — разабраць (у 1–7 знач.).

2. (звычайна з прыназоўнікамі «з» і «без»). Разм. Выбар, адбор. Лес тут быў калгасны, высякалі яго многа і без разбору. Б. Стральцоў. Я разумею: крытыкаваць .. трэба, без гэтага нельга, але крытыкуй з разборам. Хадкевіч.

3. Разгляд судовай справы. Судовы разбор. □ [Сымон:] Адбудую хату нанава, гаспадарку нанава завяду.. Вось толькі .. разбору дзела дачакацца! Купала.

•••

На (пад) шапачны разбор; на разбор шапак — пад канец справы, пад канец (прыйсці, паспець, з’явіцца і пад.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

разбо́р, -ру м.

1. в разн. знач. разбо́р;

граматы́чны р. — граммати́ческий разбо́р;

2. юр. разбира́тельство ср.;

◊ прыйсці́ на ша́пачны р. — прийти́ к ша́почному разбо́ру;

без ~ру — без разбо́ра

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)