шалфе́й

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. шалфе́й
Р. шалфе́ю
Д. шалфе́ю
В. шалфе́й
Т. шалфе́ем
М. шалфе́і

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

шалфе́й, -ю, м.

Травяністая расліна сямейства губакветных з пахучымі кветкамі, адзін з відаў якой выкарыстоўваецца ў медыцыне для лекавых настояў, а таксама сам настой.

Паласкаць горла шалфеем.

|| прым. шалфе́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шалфе́й бот. шалфе́й, -фе́ю м.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шалфе́й, -фе́ю м., бот. шалфе́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шалфе́й, ‑ю, м.

Травяністая і паўкустовая расліна сямейства губакветных з буйнымі духмянымі кветкамі, некаторыя віды якой выкарыстоўваюцца ў медыцыне і парфумерыі. Цвіў ля бульбяных ям шалфей, і ад яго пахла на ўвесь лес мёдам. Пташнікаў. // Настой, адвар з такой расліны. Напаіць шалфеем. Паласкаць горла шалфеем.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

завары́ць сов., в разн. знач. завари́ть;

з. шалфе́й — завари́ть шалфе́й;

з. трэ́шчыну — завари́ть тре́щину

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

чуба́ты, -ая, -ае.

1. 3 чубам.

Чубатая курыца.

2. Як састаўная частка некаторых батанічных і заалагічных назваў.

Ч. шалфей.

Ч. рабчык.

|| наз. чуба́тасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

губакве́тныя, ‑ых.

Сямейства раслін з двухгубым венчыкам, да якога адносяцца мята, шалфей і інш.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Мядзве́джае вушка ’талакнянка звычайная, Arctostaphylos Adans uva-ursi Spreng.’ (гродз., Кіс.), медвежʼе ушко ’дзіванна скіпетрападобная, Verbascum tapsiformeSchrad.’ (жытк., Бейл.). Укр. ведмеже ухо ’дзіванна’, ’шалфей, Salvia L.’, рус. медвежье ухо ’піжма, Tanacetum vulgare L.’, ’дзіванна’, ’ландыш’. Матывацыя: існавала павер’е, што: 1) гэтыя ягады падабаюцца мядзведзям; 2) усе менш каштоўныя расліны і грыбы «аддаюцца» ваўкам, мядзведзям, мышам. Так жа і ў германскіх народаў (Махэк, Jména, 177; РЯШ, 1973, № 1, с. 83).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Палы́н ’пустазелле з моцным пахам і горкім смакам’. Рус. полы́нь, укр. поли́н, ст.-рус. пелынъ, пелынь, польск. piołun, ст.-польск. piołyn, чэш. peluň, pelyněk, серб.-харв. пѐлин ’шалфей’, славен. pelin ’тс’, балг. пели́н ’палынь’. Якой была прасл. форма, не зусім ясна. Звязваюць з polěti ’гарэць, палаць’ (Младэнаў, 417; Махэк, 443) або з назвамі колеру тыпу polvь (гл. пало́вы) (Праабражэнскі, 2, 103). Паралелі ўказваюць толькі ў лат.: pelane ’палын’, pelȇjums (мн.) ’тс’ (Мейе–Эндзелін, 3, 194). Гл. яшчэ Фасмер, 3, 320.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)