чуццё́
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, ніякі род, 1 скланенне
|
адз. |
| Н. |
чуццё́ |
| Р. |
чуцця́ |
| Д. |
чуццю́ |
| В. |
чуццё́ |
| Т. |
чуццём |
| М. |
чуцці́ |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
чуццё, -я́, н.
1. Здольнасць жывёл адшукваць, заўважаць што-н. органамі пачуццяў, пераважна нюхам.
2. перан. Здольнасць чалавека разумець, угадваць, заўважаць што-н.
Прафесійнае ч.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чуццё ср., прям., перен. чутьё;
саба́ка з то́нкім чуццём — соба́ка с то́нким чутьём;
тут патрэ́бна паліты́чнае ч. — здесь необходи́мо полити́ческое чутьё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чуццё, ‑я, н.
1. Здольнасць жывёл адшукваць што‑н. пры дапамозе органаў пачуццяў, пераважна нюхам. Чуццё падказвае.. [бабраняці], што вада знаходзіцца параўнальна недалёка, і яно імкліва накіроўваецца ў бок канала. В. Вольскі.
2. перан. Здольнасць чалавека заўважаць, угадваць, разумець што‑н. Прафесійнае чуццё. □ [Шыковіч:] — Скажыце, Сербаноўскі, па-чалавечы шчыра: а што вы думаеце, пазнаёміўшыся са справай Савіча? Што падказвае вам чуццё старога чэкіста? Шамякін. Прафесійным чуццём Тышкевіч здагадаўся, што хлопец гэты вельмі падабаўся настаўніцам за свой лагодны характар. Асіпенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
інтуі́цыя, -і, ж.
1. Чуццё, тонкае разуменне, пранікненне ў самую сутнасць чаго-н.
Чалавек багатай інтуіцыі.
2. Непасрэднае пазнанне ісціны без дапамогі вопыту і лагічных вывадаў (спец.).
|| прым. інтуіты́ўны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
інсты́нкт, -у, М -кце, мн. -ы, -аў, м.
1. Прыроджаная здольнасць рабіць бессвядомыя мэтанакіраваныя дзеянні ў адказ на змены ўнутранага або знешняга асяроддзя.
І. самазахавання.
2. Падсвядомае прадчуванне чаго-н., унутранае чуццё.
Мацярынскі і.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паэты́чны, -ая, -ае.
1. гл. паэзія.
2. Прасякнуты паэзіяй, поўны хараства.
П. малюнак прыроды.
3. Мастацкі, творчы.
Паэтычнае чуццё.
Паэтычная задума.
4. Эмацыянальны, уражлівы.
Паэтычная натура.
|| наз. паэты́чнасць, -і, ж. (да 2 і 4 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нюх, -у, м.
1. Здольнасць да ўспрыняцця і адрознівання пахаў (адно з пяці знешніх пачуццяў).
У сабакі добры н.
2. перан. Чуццё, кемлівасць.
У яго добры н. на ўсё новае.
◊
Ні за нюх (панюх) табакі (разм.) — ні за што, дарэмна (загінуць, прапасці).
Сабачы нюх — вострае адчуванне паху.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Інсты́нкт ’неўсвядомленая цяга, імкненне да чаго-н.’, ’чуццё, прадчуванне чаго-н.’ (ТСБМ), инсты́кт ’унушэнне’, ’цяга, унутранае пабуджэнне’ (Нас.). Ст.-бел. инстинктъ, инстиктъ, инстынктъ ’пабуджэнне, чуццё’ (1620 г.) (Булыка, Лекс. запазыч., 136; Гіст. лекс., 108). Запазычанне з лац. instinctus ’пабуджэнне’ праз польск. instynkt (XVII ст.). Рус. инсти́нкт у XVIII ст. праз нямецкую (Фасмер, 2, 135; Шанскі, 2, I, 87). Памылковае дапушчэнне аб запазычанні з рус. у пачатку XX ст. (Гіст. лекс., 252, 272; Крукоўскі, Уплыў, 77), паколькі слова зафіксавана ў ст.-бел. мове і лексікаграфічных крыніцах XIX ст., аднак замацаванне слова ў навуковай тэрміналогіі адбылося, безумоўна, пад рускім уплывам; параўн. таксама націск.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чутьё ср.
1. (у животных) нюх, род. ню́ху м.;
2. перен. чуццё, -цця́ ср.; (нюх) нюх, род. ню́ху м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)