чу́цца
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
чу́юся |
чу́емся |
| 2-я ас. |
чу́ешся |
чу́ецеся |
| 3-я ас. |
чу́ецца |
чу́юцца |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
чу́ўся |
чу́ліся |
| ж. |
чу́лася |
| н. |
чу́лася |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
чу́ючыся |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
чу́цца несов.
1. слы́шаться;
чу́ецца не́чы го́лас — слы́шится чей-то го́лос;
2. (ощущаться, обнаруживаться) слы́шаться, чу́вствоваться;
чу́ецца пах кве́так — слы́шится (чу́вствуется) за́пах цвето́в;
у яго́ пісьме́ чу́ецца ра́дасць — в его́ письме́ чу́вствуется (слы́шится) ра́дость;
3. разг. чу́вствовать себя́;
як ён чу́ецца? — как он себя́ чу́вствует?
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
чу́цца, чуюся, чуешся, чуецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць чутным, устрымацца на слых. Ганна маўчала. А можа і гаварыла, ды вельмі ціха, не чуліся яе словы на адлегласці. Кулакоўскі. Госці азіралі вестыбюль, перагаварваліся, часам чуўся вясёлы малады смех. Арабей.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Успрымацца органамі пачуццяў; адчувацца. Снег быў мяккі і і зусім не чуўся пад нагамі. Паслядовіч. [Поплаў] быў такі забалочаны, што тут на дарозе чуўся адтуль пах гнілога карэння балотных раслін. Чорны. // перан. Праяўляцца, даваць сябе адчуць. Туга па радзіме, невыказны боль па яе лугах і рэках, барах і нябёсах выразна чуюцца ў такіх вершах [Броўкі], як «Маці», «Роднае». Бярозкін. [Голас] зусім не падобны быў на другі, мяккі і звонкі, хоць і ў ім таксама чулася засмучэнне. Васілевіч. // у знач. пабочн. Адчувацца, думацца. Быццам бы і слухала [Хадося] Міканораву гаворку, а сама — чулася — была далёкая ад гаворкі гэтай, абыякавая была. Мележ.
3. як або якім чынам. Адчуваць сябе, быць у пэўным стане. Затое ж, калі забярэцца Цімошка з кароўкамі ў лес, то ўжо там чуецца ён вольна. Колас. І з кожным годам.. [Ганна Макараўна] чулася ўсё больш і больш адзінокай. Марціновіч. / у безас. ужыв. Лёгка чулася нам, — ці мы ў лузе граблі, Ці калгасныя з ёй вартавалі палі. Куляшоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чу́цца, чу́юся, чу́ешся, чу́ецца; незак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Быць чутным, успрымацца на слых.
Чулася музыка.
Чуўся смех.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Успрымацца органамі пачуццяў; адчувацца.
Чуецца пах кветак.
У песні чуўся смутак і жальба.
3. у знач. пабочн. сл. чу́ецца, чу́лася. Адчувацца, думацца.
Яна ківала галавой, але, чулася, была занята сваімі думкамі.
4. як або якім чынам. Адчуваць сябе, быць у пэўным стане.
Добра чулася нам у лесе.
|| зак. пачу́цца, -чу́ецца (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
чуцца, гучаць, разлягацца, раздавацца / з рэхам: аддавацца; зычэць (разм.); ісці, бегчы, несціся, разносіцца, даносіцца, даходзіць, далятаць (перан.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
заці́хлы, -ая, -ае.
Які заціх, перастаў гучаць або чуцца.
Заціхлая зала.
Заціхлая песня.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
◎ Прычува́цца ’здавацца, падавацца (па гуку)’ (ТС), ’чуцца’ (Нас.). Да чуваць, чуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
чу́яться
1. (чувствоваться, ощущаться) разг. чу́цца, адчува́цца;
здесь чу́ется просто́р тут адчува́ецца прасто́р;
чу́ется за́пах бензи́на адчува́ецца пах бензі́ну;
в во́здухе чу́ялась весна́ у паве́тры адчува́лася вясна́;
2. безл. чу́цца, адчува́цца;
чу́ется мне, что они́ недо́брые лю́ди здае́цца мне, што яны́ нядо́брыя лю́дзі;
3. страд. чу́цца; прадчува́цца, адчува́цца; см. чу́ять.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
заці́хлы, ‑ая, ‑ае.
Які заціх, перастаў гучаць або чуцца. Вечарам у Дзень перамогі на ўзлессі за мястэчкам успыхнуў вялізны касцёр і пошчакам панесліся па заціхлым лесе гукі піянерскага горна. Нядзведскі. Заціхлы матыў песні аб запаветнай кветцы ўзнікае зноў. Вітка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)