ця́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты; зак. (разм.).
1. гл. цяпаць.
2. каго-што. Укусіць, схапіць зубамі.
Сабака цяпнуў за палец.
3. што і чаго. Выпіць спіртнога.
Ц. чарку.
4. каго. Стукнуць, ударыць каго-н.
Ц. па галаве.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ця́пнуць
дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Будучы час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
ця́пну |
ця́пнем |
| 2-я ас. |
ця́пнеш |
ця́пнеце |
| 3-я ас. |
ця́пне |
ця́пнуць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
ця́пнуў |
ця́пнулі |
| ж. |
ця́пнула |
| н. |
ця́пнула |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
ця́пні |
ця́пніце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| прош. час |
ця́пнуўшы |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ця́пнуць сов., разг.
1. однокр. тя́пнуть; см. ця́паць;
2. (зубами — о животных) тя́пнуть, хвати́ть;
ц. за штаны́ — тя́пнуть (хвати́ть) за штаны́;
3. (выпить спиртного) тя́пнуть, хвати́ть;
ц. гарэ́лкі — тя́пнуть во́дки;
4. (ударить) тя́пнуть;
ц. па галаве́ — тя́пнуть по голове́;
◊ ц. го́ра — тя́пнуть го́ря
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ця́пнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
Разм.
1. Аднакр. да цяпаць.
2. Хапіць зубамі; урваць (пра сабаку і пад.). Паслухмяны Кудлік ашчэрыў зубы, цяпнуў калючы клубок і ўмомант, як уджалены, адскочыў назад. Рылько. Наша ўвага была скіравана на тое, каб .. сабака ўпотайкі не цяпнуў нас за калошу. Сташэўскі. // Выпіць спіртнога. [Яраш:] — Трэба нам з табой, Кірыла, хоць спірту па мензурцы цяпнуць за Новы год. Шамякін.
3. Стукнуць, ударыць каго‑н. Цяпнуць па галаве.
•••
Цяпнуць гора — перажыць цяжкія нягоды.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ця́паць, -аю, -аеш, -ае; незак. (разм.).
Сячы.
Ц. сякераю.
|| зак. ця́пнуць, -ну, -неш, -не; -ні; -нуты.
|| наз. ця́панне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
тя́пнуть сов., разг., в разн. знач. ця́пнуць; (выпить — ещё) хапі́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цяп, выкл. (разм.).
1. Ужыв. гукапераймальна для абазначэння рэзкіх удараў па чым-н. цвёрдым (пры сячэнні).
2. у знач. вык. Ужыв. ў знач. дзеясл. цяпаць—цяпнуць.
Цяп за руку.
◊
Цяп-ляп — ужыв. для абазначэння хуткага, але неахайнага выканання работы; абы-як.
Цяп-ляп і гатова.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Насцяба́цца ’напіцца да ап’янення’ (Нас.), насціба́цца ’напіцца ўдосталь’ (Мядзв.), насцёбацца ’напіцца гарэлкі’ (лях., Янк. Мат.). Да сцяба́ць ’сячы, хвастаць; піць залпам і інш.’, развіццё семантыкі ’біць’ > ’піць’, гл. ця́пнуць ’выпіць’, урэ́заць ’тс’ і г. д.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
деря́бнуть сов., прост.
1. (хапнуть в большом количестве) хапану́ць; загрэ́бці, грабяну́ць;
2. (выпить) хапі́ць, ця́пнуць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цяп, выкл.
Разм.
1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння рэзкіх удараў па чым‑н. цвёрдым (пры сячэнні).
2. у знач. вык. Ужываецца паводле знач. дзеясл. цяпаць —цяпнуць. Цяп за руку.
•••
Цяп-ляп — ужываецца для абазначэння хуткага, але неахайнага выканання работы, справы; абы-як. — Скаргі працоўных павінны разглядацца неадкладна, — безапеляцыйна адрэзаў Шпунцік. — Вядома, вядома, — згадзіўся старшыня, — але разглядаць іх трэба не па прынцыпу цяп-ляп, а на ўсю глыбіню. Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)