цэ́льны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
цэ́льны |
цэ́льная |
цэ́льнае |
цэ́льныя |
| Р. |
цэ́льнага |
цэ́льнай
цэ́льнае |
цэ́льнага |
цэ́льных |
| Д. |
цэ́льнаму |
цэ́льнай |
цэ́льнаму |
цэ́льным |
| В. |
цэ́льны (неадуш.)
цэ́льнага (адуш.) |
цэ́льную |
цэ́льнае |
цэ́льныя (неадуш.)
цэ́льных (адуш.) |
| Т. |
цэ́льным |
цэ́льнай
цэ́льнаю |
цэ́льным |
цэ́льнымі |
| М. |
цэ́льным |
цэ́льнай |
цэ́льным |
цэ́льных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
цэ́льны, -ая, -ае.
1. 3 аднаго рэчыва, з аднаго куска, суцэльны.
Ц. мармур.
Цэльная металічная трубка.
2. Неразбаўлены, натуральны.
Цэльнае малако.
3. перан. Якому ўласціва ўнутранае адзінства.
Ц. характар.
|| наз. цэ́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
цэ́льны в разн. знач. це́льный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
цэ́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які складаецца, зроблены з аднаго рэчыва, з аднаго куска; суцэльны. Вырабляюцца.. [вудзільны] з цэльнага і колатага бамбуку, сталёвых трубак. Матрунёнак. Калоны [будынка] — з цэльных ствалоў дрэў, якія стаяць на каменных падкладках. «Помнікі».
2. Неразбаўлены, натуральны. Цэльнае малако.
3. перан. Які валодае ўнутраным адзінствам, прасякнуты ім. Каханне пачынаецца не ў дваццаць сем, а ў семнаццаць, яно самае моцнае, цэльнае, гэтае першае каханне... Навуменка. // Адзіны, непадзельны. Цэльнае ўражанне. □ Творчасць Кузьмы Чорнага не варта разбіваць на «раннюю» і «сталую». Яна цэльная і ў цэласці дае ўяўленне пра жыццё беларускага народа. Лужанін. // Закончаны, даведзены да канца. Па глыбіні псіхалагічнай характарыстыкі вобраз Данілы можна паставіць побач з вобразам Мірашнічэнкі. Ён такі ж цэльны, завершаны ва ўсіх сваіх рысах. «Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэльна...
Першая састаўная частка складаных слоў, якая адпавядае па значэнню слову «цэльны» (у 1, 3 знач.), напрыклад: цэльнакроены, цэльнамалочны, цэльнаметалічны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Тра́пны ‘цэльны, меткі; надзейны’ (ТСБМ, Нас., Некр. і Байк., Ласт.), сюды ж тра́фны ‘меткі’, trápna ‘ўдала, добра’ (Варл.). З польск. trafny ‘ўдалы, меткі’, аналагічна да трапіць 1, трафіць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
це́льный
1. (не составной) суцэ́льны;
це́льный кусо́к суцэ́льны кава́лак;
2. (обладающий единством) цэ́льны, цэ́ласны, цэ́лы; (единый) адзі́ны;
це́льный хара́ктер цэ́льны хара́ктар;
3. (неразбавленный) неразве́дзены; (натуральный) натура́льны;
це́льное молоко́ неразве́дзенае малако́;
це́льное вино́ неразве́дзенае (натура́льнае) віно́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
по́ўны, -ая, -ае; по́вен, по́ўна.
1. чаго і без дап. Напоўнены чым-н. да самых берагоў, умясціў у сябе многа каго-, чаго-н.
Поўнае вядро вады.
Поўная хата людзей.
2. перан., чаго і чым. Цалкам ахоплены, прасякнуты чым-н.
Вочы, поўныя спачування.
3. Цэльны, цалкам закончаны, вычарпальны.
Апісаць п. круг.
П. збор твораў.
Поўная свабода выбару. 3 поўным правам.
4. Які дасягнуў адпаведнай нормы, найвышэйшага развіцця, граніцы.
Поўных васямнаццаць гадоў.
У поўным росквіце сіл.
Уключыць поўную скорасць.
Работа ідзе поўным ходам (хутка, інтэнсіўна). У поўным сэнсе слова (у сапраўдным значэнні слова, сапраўды). Гаварыць на п. голас (на ўвесь голас; таксама перан.: адкрыта, не хаваючы нічога).
5. Тоўсты, мажны.
П. мужчына.
Гімнастыка для поўных (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)