Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Гімене́й: ву́зы (ланцугі́) Гімене́я шутл. у́зы (це́пи) Гимене́я
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
кайданы́, -но́ў ед. нет, прям., перен. кандалы́; це́пи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
гимене́й / у́зы (це́пи) гимене́я шутл. ву́зы (ланцугі́) Гімене́я.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
лязгать несов. ля́скаць; (звякать) бра́згаць;
лязгают це́пи бра́згаюць ланцугі́;
◊
лязгать зуба́ми ля́скаць зуба́мі;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сорва́ться в разн. знач. сарва́цца;
◊
как с це́пи сорва́лся як з ланцуга́ сарва́ўся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ланцу́г, -га́ м.
1. в разн. знач. цепь ж.;
узя́ць саба́ку на л. — посади́ть соба́ку на цепь;
электры́чны л. — электри́ческая цепь;
стралко́вы л. — стрелко́вая цепь;
л. гор — цепь гор;
л. падзе́й — цепь собы́тий;
2. только мн., прям., перен. це́пи; око́вы, пу́ты;
закава́ць у ~гі́ — закова́ть в це́пи;
~гі́ ра́бства — це́пи (око́вы, пу́ты) ра́бства;
◊ як з ~га́ сарва́ўся — как с цепи́ сорва́лся;
і на ~гу́ (~го́м) не заця́гнеш — и на арка́не не зата́щишь;
на ~гу́ не ўтрыма́ць — на це́пи не удержа́ть;
узя́ць на л. — взять на цепь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
звяно́ (мн. звёны, -н и -наў) ср., в разн. знач. звено́;
змацава́ць звёны ланцуга́ — скрепи́ть зве́нья це́пи;
з. самалётаў — звено́ самолётов;
усё гэ́та ро́зныя звёны аднаго́ ланцуга́ — всё это ра́зные зве́нья одной це́пи
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ато́рва ’вісус, гультай’ (Нас., Гарэц., Бяльк., Юрч.). Рус. маск. оторва, оторвиголова ’тс’. Параўн. сарвігалава; рус. сорванец, сорвиголова, укр. урвиголова, урвитель, зірвиголова. Паралелі шыбенік ’нягоднік’ (< ’павешаны’), укр. шибеник ’гультай’, польск. wisus, магчыма, рус. повеса з аналагічным пераасэнсаваннем даюць магчымасць прыняць як дапушчальнае этымалагічнае тлумачэнне Насовіча, 377: «нібы сарваўся з шыбеніцы». Магчыма і іначай: параўн. рус. сорваться с цепи, бел. дыял. сарвілаўшчына ’беднасць з-за ляноты’; рус. хоть голову оторви і інш. Так ці інакш аторва, сарвігалава адлюстроўваюць корань дзеяслова рв‑аць (гл.), у дадзеным выпадку з прэфіксам ато‑ (*otъ‑); утворана слова як бязафіксны назоўнік ад дзеяслова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сарва́цца сов., в разн. знач. сорва́ться;
с. з вяршы́ні гары́ — сорва́ться с верши́ны горы́;
саба́ка ~ва́ўся з ланцуга́ — соба́ка сорвала́сь с цепи́;
~ва́ўся з ме́сца і пабе́г — сорва́лся с ме́ста и побежа́л;
заду́ма ~ва́лася — за́мысел сорва́лся;
◊ як з ланцуга́ (пры́вязі) ~ва́ўся — как с цепи́ сорва́лся;
~ва́лася з языка́ — сорвало́сь с языка́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)