царава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; незак.
1. Тое, што і царстваваць.
2. перан. Вылучацца сярод падобных да сябе якімі-н. якасцямі; першынстваваць дзе-н., сярод каго-, чаго-н.
|| наз. царава́нне, -я, н. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
царава́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
цару́ю |
цару́ем |
| 2-я ас. |
цару́еш |
цару́еце |
| 3-я ас. |
цару́е |
цару́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
царава́ў |
царава́лі |
| ж. |
царава́ла |
| н. |
царава́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
цару́й |
цару́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
цару́ючы |
Крыніцы:
dzsl2007,
krapivabr2012,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
царава́ць несов., см. ца́рстваваць
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
царава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; незак.
1. Тое, што і царстваваць. [Цар] не мог не бачыць, што ў новай вайне прыгонная Расія не вытрымае, яе заваююць і падзеляць мацнейшыя дзяржавы. Тады ўжо не цараваць ні яму, ні яго роду. Якімовіч. // перан. Цалкам гаспадарыць дзе‑н., валодаць кім‑, чым‑н. Тут, у чужой хаце, у дзяржаве, дзе цараваў строгі Глушак, неяк асабліва адчувалася непарушная ўлада звычаяў і законаў. Мележ. Трэба ім [гаспадыням] гатаваць, цыраваць, Над каструлямі дымнымі Цараваць. Барадулін.
2. перан. Вылучацца сярод падобных да сябе якімі‑н. якасцямі; першынстваваць дзе‑н., сярод каго‑, чаго‑н. А дзе ніжэй, дзе вясной надаўжэй затрымліваецца вада, там царуе раскошны, прысадзісты вербалоз. Паўлаў. І выкладаць прадмет вы [настаўнікі] здольныя, І на ігрышчах цараваць, І пляшку асушыць супольную, І вершы пакрытыкаваць... Лось.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
царава́нне, ‑я, н.
Дзеянне паводле знач. дзеясл. цараваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цари́ть несов.
1. уст. царава́ць;
2. перен. панава́ць;
в лесу́ цари́т тишина́ у ле́се пану́е цішыня́;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ца́рствовать несов.
1. (быть царём) ца́рстваваць, царава́ць;
2. перен. (господствовать) панава́ць;
глубо́кое молча́ние ца́рствовало круго́м глыбо́кая цішыня́ панава́ла наво́кал.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)