хіста́цца

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, зваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. хіста́юся хіста́емся
2-я ас. хіста́ешся хіста́ецеся
3-я ас. хіста́ецца хіста́юцца
Прошлы час
м. хіста́ўся хіста́ліся
ж. хіста́лася
н. хіста́лася
Загадны лад
2-я ас. хіста́йся хіста́йцеся
Дзеепрыслоўе
цяп. час хіста́ючыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хіста́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. Калыхацца, ківацца з боку ў бок.

Вершаліны дрэў хісталіся ад моцнага ветру.

Агеньчык свечкі слаба хістаўся.

2. Ківацца з боку ў бок пры хадзьбе.

Конь быў такі худы, што аж хістаўся.

3. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Калыхацца, калывацца ў бакі.

Зуб хістаецца.

4. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Траціць ранейшае значэнне, сілу.

Аўтарытэт закона хістаецца.

5. перан. Быць у нерашучасці, вагацца.

Перад тым, як прыняць рашэнне, ён заўсёды хістаўся.

6. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), перан. Быць няўстойлівым, мяняцца.

Цэны на рынку хістаюцца.

|| аднакр. хісну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся і хістану́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся.

|| наз. хіста́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хіста́цца несов.

1. кача́ться, колеба́ться, раска́чиваться, шата́ться;

~та́ліся верхаві́ны дубо́ў — кача́лись верши́ны дубо́в;

2. (идти, шатаясь) кача́ться, шата́ться, поша́тываться;

3. прям., перен. (быть непрочным, неустойчивым) колеба́ться, шата́ться;

зуб ~та́ецца — зуб шата́ется;

тэмперату́ра ~та́ецца — температу́ра коле́блется;

аўтарытэ́т ~та́ецца — авторите́т коле́блется;

4. перен. (быть в нерешительности) колеба́ться;

ён ~та́ўся пе́рад тым, як прыня́ць рашэ́нне — он колеба́лся пе́ред тем, как приня́ть реше́ние;

5. страд. кача́ться, колеба́ться; раска́чиваться, шата́ться; см. хіста́ць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хіста́цца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Калыхацца, ківацца з боку ў бок. [Зыбін] слухаў лагодны, супакойлівы шум зялёных вершалін соснаў, што плаўна хісталіся над ім. Мележ. А .. [збожжа] рознымі колерамі гарыць, да пояса кланяецца — хістаецца ў бакі... Каваль. // Дрыжаць, мігаць (пра агонь, святло і пад.). Белае полымя дрыгацела, хісталася, падымалася і ападала, і вось-вось, здавалася, пагасне. Колас. Туман дыміўся вечаровы, Між дрэў Хістаўся маладзік. Скурко.

2. Ківацца пры хадзьбе з боку ў бок. Як макаўка ад ветру на градзе, Хістаецца дзіцё ва ўсе бакі: Памкнецца крок ступіць — і тут жа ўпадзе, Які ж для ўсіх ты, першы крок, цяжкі! Непачаловіч. Знябыўся, пахудзеў [Пятрусь], рана яго разгнаілася, без сну і яды хістаецца, а не кінуў яе [Ганны] палякам. Нікановіч. // Калыхацца, калывацца ў бакі ў час руху. Воз хістаўся і рыпеў па выбоістай дарозе. Лупсякоў. Вагон гушкаўся, уздрыгваў, хістаўся ў бакі. Васілёнак.

3. Ківацца ў выніку нетрывалага, ненадзейнага прымацавання да чаго‑н., умацавання ў што‑н. або ў выніку трухлявасці і пад. Пад акном ад падлогі чарнелі два вянцы, гнілі; сям-там высыпаў грыбок.. Гніль лезла і вышэй, падтачыла падаконнік, — ён хістаўся пад локцямі ў Аркадзя. Пташнікаў. А зубы ў хлопцаў ад сцюжы ды без вітамінаў хістаюцца, крывавяць і баляць. Грахоўскі. // перан. Траціць ранейшае значэнне, сілу, устойлівасць. Польскі трон хістаўся пад напорам знаці, А яе не турак, дык швед калашмаціў. Бажко.

4. перан. Быць у нерашучасці; вагацца. Нейкі момант.. [Васіль] хістаўся: гаварыць Януку ўсё, як ёсць, ці не гаварыць? Кулакоўскі. Так, пакуль прыедзе бацька, усё будзе ўжо зроблена, і яму не будзе магчымасці ні думаць, ні сумнявацца, ні хістацца. Краўчанка.

5. Быць няўстойлівым, непастаянным; мяняцца. Цэны хістаюцца. Тэмпература паветра хістаецца ад 13 да 18°.

6. Зал. да хістаць (у 1, 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хістацца, вагацца, гайдацца, гойдацца, пагойдвацца, ківацца, качацца, калыхацца, пакалыхвацца; калывацца, зыбацца, вахтацца (абл.)

Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)

пахі́ствацца, -аюся, -аешся, -аецца; незак.

Хістацца злёгку, час ад часу.

Ісці пахістваючыся.

Чарот пахістваўся ад ветру.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хо́дыр, -у, м.

У выразе: хадзіць ходырам (разм.) — моцна трэсціся, хістацца.

Ад ветру палатка ходзіць ходырам.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хіста́нне, -я, мн. -і, -яў, н.

1. гл. хістацца, хістаць.

2. Няўстойлівасць, зменлівасць.

Х. тэмпературы.

3. перан. Нерашучасць, сумненне.

Прыняць рашэнне без хістання.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

сланя́цца, -я́юся, -я́ешся, -я́ецца; незак.

1. Хадзіць туды-сюды без мэты, без справы (разм., неадабр.).

С. па задворках.

2. Злёгку хістацца.

С. ад стомы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

шата́ться

1. (качаться) хіста́цца, калыва́цца;

зуб шата́ется зуб хіста́ецца (калыва́ецца);

2. (покачиваться при ходьбе) хіста́цца;

3. (бродить, слоняться) разг. бадзя́цца, блука́ць;

шата́ться без де́ла бадзя́цца без спра́вы;

4. (о непрочно прикреплённом) хіста́цца, калыва́цца;

5. перен. (колебаться) хіста́цца;

6. страд. хіста́цца, калыва́цца; см. шата́ть​ 1.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)