хме́ль

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз.
Н. хме́ль
Р. хме́лю
Д. хме́лю
В. хме́ль
Т. хме́лем
М. хме́лі

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хмель, хме́лю, м.

1. Павойная расліна сямейства тутавых з доўгім тонкім сцяблом, насенне якой выкарыстоўваецца ў піваварэнні.

2. Стан ап’янення, выкліканы алкагольнымі напоямі.

Яго х. не бярэ.

|| прым. хме́левы, -ая, -ае (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хмель I, род. хме́лю м., бот. хмель

хмель II, род. хме́лю м. (состояние опьянения) хмель

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хмель​I бот. хмель, род. хме́лю м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хмель​II м. (состояние опьянения) ап’яне́нне, -ння ср., п’я́насць, -ці ж.; хмель, род. хме́лю м.;

◊

под хме́лем пад ча́ркай, падвы́піўшы, на падпі́тку.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

хмель, хмелю, м.

1. Павойная расліна сямейства тутавых, некаторыя віды якой выкарыстоўваюцца ў піваварэнні. Дзве альтанкі хаваліся ў зеляніне дзікага вінаграду і хмелю. Васілевіч.

2. зб. Суквецце гэтай расліны ў выглядзе шышак, насенне яе. [Дзядзька:] — Ён [дзед Хвядос] ужо за Нёманам хмель збірае... Бажко.

3. Хмельны напітак. [Андрэй:] З дзён маладых я хмелю не ўжываю. Клімковіч.

4. Стан ап’янення, выкліканы алкагольнымі напіткамі. Міхась быў чалавек вясёлы. А яшчэ быў весялейшы, як хмель пачынаў туманіць яго лахматую галаву. Колас. Бяседа ўжо ўвайшла ў тую каляіну, калі хмель развязвае языкі нават маўклівым людзям. Сабаленка. // перан. Стан пад’ёму, узбуджанасці, выкліканы чым‑н. Калі ж іх [грошай] не стала, Пад хмелем азарту Паклаў Фенька Рваны гадзіннік на карту. Арочка.

•••

Пад хмелем (пад хмяльком) — у стане лёгкага ап’янення. — А гэта?.. — зноў выкрыквае Клаўдзя пад хмелем. — Помніш, як спектакль у Рудні ставілі? Ракітны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паабвіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; зак., што.

Абвіць усё, многае.

Хмель паабвіваў слупы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

хмяльні́к, хмельніка, м.

Зараснік хмелю. // Месца, дзе расце хмель.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

хмялёк, ‑льку, м.

1. Памянш.-ласк. да хмель (у 1 знач.).

2. Лёгкае ап’яненне.

•••

Пад хмяльком — тое, што і пад хмелем (гл. хмель). Сакальскі быў узбуджаны, трошкі пад хмяльком. Мехаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паабвіва́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.

Абвіць усё, многае. Хмель паабвіваў ганкі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)