хле́бны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
хле́бны |
хле́бная |
хле́бнае |
хле́бныя |
| Р. |
хле́бнага |
хле́бнай хле́бнае |
хле́бнага |
хле́бных |
| Д. |
хле́бнаму |
хле́бнай |
хле́бнаму |
хле́бным |
| В. |
хле́бны (неадуш.) хле́бнага (адуш.) |
хле́бную |
хле́бнае |
хле́бныя (неадуш.) хле́бных (адуш.) |
| Т. |
хле́бным |
хле́бнай хле́бнаю |
хле́бным |
хле́бнымі |
| М. |
хле́бным |
хле́бнай |
хле́бным |
хле́бных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
по́жня, -і, мн. -і, -жань, ж. (абл.).
Зжатае хлебнае поле або сенажаць.
|| прым. по́жневы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
моль¹, -і, ж.
Дробны матылёк атрада лускакрылых, вусень якога нішчыць шарсцяныя тканіны, хлебнае зерне і інш.
|| прым. мо́левы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
по́жня, ‑і, ж.
1. Зжатае хлебнае поле; іржышча. [Міхась] выйшаў з-за густой сцяны жыта на пожню. Сабаленка. [Малання] хадзіла па пожні, пільна прыглядаючыся, ці не валяюцца дзе каласкі, ці добра звязаны снапы. Мележ.
2. Абл. Сенажаць. Агульнымі сіламі вяскоўцаў сабралі з поля снапы, з пожні сена. Нікановіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Дыл, дыло́к ’самая мяккая мука пры сеянні, парашок’. Паводле Трубачова (Эт. сл., 5, 200–201), як і рус. дыл ’пыл, якое-н. расцёртае ў парашок рэчыва’, дыль ’мучное, хлебнае, крухмальнае рэчыва ў збожжы’, роднаснае літ. dūlis ’туман, пара’, dùlkė ’пылінка’: да і.-е. *dhū̆‑l‑ (Трубачоў, там жа, не згаджаецца з тлумачэннем Абаева: параўнанне з асец. формамі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́жня ’зжатае хлебнае поле’, ’сенажаць’ (ТСБМ, Янк. Мат., Некр., Нас., Сл. ПЗБ, Мат. Гом., Сл. Брэс., Шатал., Выг., Сцяшк. Сл., ТС, Бяльк.), ’іржэўнік — салома, скошаная на іржышчы’ (ТС), по́жань, по́жня, по́жанька ’невялікі лужок сярод ворыва’ (Касп.), по́жынька ’абложная зямля’ (ДАБМ, камент., 858), Укр. пижня ’сенажаць’, рус. по́жня. Бязлай (Eseji, 140) далучае сюды тапонімы харв. Požanj, Požnja, што дазваляе рэканструяваць на славянскай тэрыторыі дзве арэальныя сельскагаспадарчыя падсістэмы: *požьnь — *senožętь і *pokosъ — *sěnokosъ. Аддзеяслоўны наз. ад формы 1 ас. *žьnǫ, žęti ’жну, жаць’, гл. жаць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пля́цак, пля́цок; пля́цке, пляцкы ’блін, аладка’, ’дранік’ (ЛА, 4; Бес., Вешт.; кам., Жыв. сл., Сл. Брэс.), пля́цка ’пернік’ (Сцяшк. МГ), ’хлебнае печыва круглай формы’, ’сухар’ (маст., ашм., Сл. рэг. лекс.). Ст.-бел. пляцокъ ’праснак’ (XVII ст.) са ст.-польск. placek ’плоскае лечанае або смажанае цеста’, якое з ням. Plätzchen ’тс’, памяншальнае да Platz у спецыяльным значэнні (Булыка, Лекс. запазыч., 117; Банькоўскі, 2, 595). Паводле Вештарт (Бел.-польск. ізал., 17) — заходнеславянская інавацыя, параўн. польск. plaska ’скураны кружок для забівання мух’: таксама Махэк₂ (453) дапускае ўтварэнне ад plácati ’ляпіць з гліны, цеста’ для чэш., славац. placka ’ляпёшка’.
Пляца́к ’рукзак’ (воран., Сл. ПЗБ; слонім., Сцяшк. Сл.). З польск. plecak ’тс’, якое з’яўляецца штучным перакладам з ням. Rucksack ’тс’ (< Rücken ’спіна’ і Sack ’мяшок’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дрэ́ва ср.
1. (растение) де́рево;
2. мн. нет (материал) де́рево;
○ радасло́ўнае д. — родосло́вное де́рево;
гваздзіко́вае д. — гвозди́чное де́рево;
камфо́рнае д. — ка́мфорное де́рево;
чо́рнае д. — чёрное де́рево;
хле́бнае д. — хле́бное де́рево;
хі́ннае д. — хи́нное де́рево;
чырво́нае д. — кра́сное де́рево;
кафе́йнае д. — кофе́йное де́рево;
ко́ркавае д. — про́бковое де́рево;
ражко́вае д. — рожко́вое де́рево;
ту́тавае д. — ту́товое де́рево;
жале́знае д. — желе́зное де́рево;
◊ за ~вамі не ба́чыць ле́су — погов. за дере́вьями не ви́деть ле́са
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)